Jæren og Yorkshire: Borte bra, heime best

Forfattaren Helge Torvund (fødd 1951) frå Jæren har i årtier forelska seg i det gamle grevskapet Yorkshire i nordre del av England. York er «hovudstaden» i grevskapet.

Her har han vore på mange reiser, åleine eller saman med andre. Han har funne mangt og mykje som på den eine sida er likt det han opplever i heimetraktene på Jæren. Men også eit og anna som er annleis. Begge deler fascinerer han.

Og no sette han seg føre å skriva om alt dette. Eg er litt i tvil om han vil vera samd i det som står i overskrifta – borte bra, heime best. Slik han skriv, ser det mest ut som at han er like glad i begge deler!

Med hjartet på rette staden

Sjølv har eg vore i dette engelske landskapet berre ei gong, for mange år sidan, med base i Whitby. Men etter mange år med «Med hjartet på rette staden» på TV-skjermen er det eit landskap og miljø me synest me kjenner dei aller fleste av oss.

Eg må jo innrømma at eg har lest nøyare alt han fortel frå Jæren, enn alt England-stoffet. Det har sjølvsagt samanheng med at dette også er min oppvekst. Torvund er elles berre eitt år eldre enn denne meldaren.

Og eg trur mange som les boka, med røter frå denne delen av Rogaland, vil kunna nikka attkjennande, enten han skriv om barneår, leik, pølsebuer, matvanar, natur, bedehus og kyrkje, vind og vær, lukt og lydar. Han er ein meister i å skildra.

Noko av det mest fascinerande, er forteljinga om korleis han og brørne fann på ymse leiker då dei var små. Det var jo elles nærast ein pedagogisk regel den gongen at foreldre og føresette ikkje skulle aktivisera borna.

Dei skulle finna på noko sjølve. Og det gjorde Helge og brørne hans – til gagns. Hadde dei ikkje kreative gener med seg i arv, så vaks dei i alle fall fram i desse viktige leike-åra!

Myrflangre og matvanar

Mykje kunne vore nemnt av alt det andre han fortel om. Her må ein avgrensa seg. Han skriv til dømes mykje om eine broren, Gunnar, som også vart kunstnar.

Interessant er også alt han fortel om den for meg heilt ukjende planten myrflangre – eller Epipactis palustris, for å ta med det latinske namnet. Han er open om eigen sjukdom. Men «ikkje verre» enn at han leverer levande skildringar av kva han ser frå sjukebilen eller drosjen som fraktar han att og fram mellom Ogna og sjukehuset i Stavanger.

Helge Torvund er også ein sjelden fugl på den måten at han ikkje har sertifikat. Mykje kunne vore sagt om mat og matvanar, både i Noreg og England. Komla og klassiske pølsebuer er ikkje heilt det same som fish and chips!

Både fin og sterk lesnad er det han fortel om eit dikt han skreiv i etterkant av tragedien på Varhaug i 2018, då ei heilt ung jente brutalt vart drepen. «Ein heim» kalla han det. Det fekk bety mykje for mange.

Turgåarar og andre har også sett at han er tydeleg representert i Diktarstien ved Tusenårsstaden ved Obrestad.

Ein heim

Eit glimt frå England. I sin fascinasjon over staselege bygg, både eldre og nyare, skriv han mellom mange andre om The Grand Hotel Scarborough.

Bygget har fire tårn for dei fire årstidene, tolv etasjar for månadane, 52 skorsteinar for vekene, og 365 rom for dagane i eit år. Det er forma som ein stor V, som står for heider til dronning Victoria.

Då det stod ferdig i 1867, var det den største mursteinsbygningen i Europa. Då andre verdskrigen kom, var Hitler merksam på hotellet, såpass at han ga ordre om at det ikkje måtte bombast. Han ville etter krigen, som han rekna med å vinna, bruka det som sitt hovudkvarter! Slik gjekk det som kjent ikkje, men det er ei soge til ettertanke.

Torvund debuterte i 1977 med diktsamlinga «Hendene i byen». Sidan har det kome tretti diktsamlingar, og ymse andre litterære produksjonar, frå mannen som opprinnleg er frå Nærbø, men som dei siste tiåra har budd på Ogna. Han har motteke Hå kommune sin kulturpris, Rogaland fylkeskommune sin kulturpris, og Dobloug-prisen frå Svenska Akademien.

Sympatisk islandsk krim

Edvard Masoni – Kinamisjonær og sameaktivist