«All eyes on Rafah» – ei oppskrift på meir katastrofe

I ei støvsky vest i Afrika står Jan Egeland omgitt av det djupaste elendet verda har å oppvisa. Stemma hans dirrar i ein kombinasjon av raseri og fortviling. Til VG seier han det brutalt og beint ut : «Jeg opplever at den globale solidariteten har tørket inn».

Å neglisjera menneske på flukt og i nød er den nye normalen, ifølgje Egeland. Han leier organisasjonen Flykninghjelpen som årleg utarbeider den dystre lista over verdas mest gløymde humanitære havarisoner. No appellerer han til det han kallar «global omstart».

Egeland føler seg truleg forplikta til å formidla ei form for håp. At dei presenterer denne lista frå ein pressekonferanse i Burkina Faso, skaffar merksemd, insisterer han.

Overveldande omfang

Men. Det er få teikn til at vi lærer oss fleire byar i Burkina Faso i året som kjem, for å seia det slik. Sjølv om det er landet der det er aller verst. I år som i fjor er det dessutan afrikanske land i ni av dei ti mest desperate tilfella. Vi ser ein annan veg.

Her til lands er det kanskje ikkje så vanskeleg å skjøna kvifor det er slik. Mediebiletet er totalt dominert av krigen mellom Hamas og Israel. Skal vi ta eit slagord som «All eyes on Rafah» seriøst, så er det faktisk slik nokre vil ha det.

Professor i journalistikk, Kristin Skare Orgeret, sa for litt sidan til Medier 24 at dekkinga hadde hatt eit «overveldende omfang». Ho responderte på opplysingane om at heile 57 prosent av respondentane i Medieundersøkinga oppgav at dei aktivt unngår nyhende frå Gaza-krigen.

I tillegg til det massive Midtausten-trykket, kjem også krigen i Ukraina høgt opp. Saker om Donald Trump er sjeldan mangelvare. Elles synest jamt over nyhendebiletet på utanriksfronten prega av spreidde glimt frå akutte naturkatastrofar, ulukker eller politikk.

Kvit flekk

Når det gjeld mangel på nyhende frå Afrika, er det langt frå eit nytt fenomen. Det er ikkje slik at det nylege meir «akutte» konfliktbiletet har skyvd ut nyhende frå Afrika. Verdssituasjonen er for så vidt alltid akutt.

I ein gjennomgang frå 2021, peikte Afrika-kjennarane Halle Jørn Hanssen og Eivind Fjeldstad på trekk frå nyhendedekkinga frå Afrika, som truleg er minst like treffande i dag. Biletet dei teiknar, er dystert når det gjeld evna vår til å fanga opp kva som skjer på det kolossale kontinentet sør for Middelhavet.

«Det synes ikke å eksistere noe kriterium for hva som er en viktig nyhet fra Afrika», lyder deira oppsummerering.

Hanssen og Fjeldstad har naturleg nok ingen klare svar på kvifor Afrika er ein kvit flekk på kartet her hos oss. Det har å gjera med prioriteringar i redaksjonar og med menneske si avgrensa evne til å ta inn problemstillingar som verkar fjerntliggjande.

Farlege slagord

Men dei farlege og lettvinte slagorda som svirrar i lufta knytt til Israels krig mot terroristane i Hamas, bør få oss til å tenkja. Det bør også få Jan Egeland til å tenkja.

Viss påbodet «All eyes on Rafah» verkeleg er meint slik det står, så kan ingen la seg overraska over at vi gløymer alle andre, både vide kontinent og djupe konfliktar. Viss det derimot ikkje er noko meining i dette, bør også det bli eit tankekors.

Kollega Birgit Opheim hadde nyleg ei interessant sak om eitt av slagorda knytt til krigen i Gaza og Israel. Ho ser nærare på det etter kvart velkjende «From the River to the Sea», eit uttrykk som finst på banner og taktfaste rop i pro-Palestina-demonstrasjonar.

Når ein ser på kor ulike assosiasjonar som er knytt til slike slagord, er det som slår meg det underlege forholdet mellom den utstrekte bruken av slagord, og kor utilstrekkelege dei er i møte med realitetane i krigar og katastrofar.

Eksistensielt trugsmål eller ufarleg fredsappell?

For ein jøde kan «From the river to the sea» vera uttrykk for eit eksistensielt trugsmål. Det er dette som ligg til grunn for at Berlin har forbod mot slagordet. At andre meiner det berre er ei støtte til oppretting av ein fredeleg palestinsk stat, kan ein kanskje ha ei viss forståing for. Mange har trekt fram at bruken av slagordet i alle fall ikkje reflekterer kunnskap om kor uttrykket stammar frå.

Far til noverande diktator i Syria, Bashar Al-Assad, Hafez, som vart Syrias sterke mann på 1960-talet og styrte landet i 30 år, er gjerne rekna som ein slags opphavsmann. All den tid uttrykket er ein integrert del av sjargongen til Hamas og andre terroristorganisasjonar, bør ein ikkje berre lukka augo og syngja vidare.

KI-bodskap

«All eyes on Rafah», er ein annan type bodskap. Den KI-genererte og mykje omdiskuterte samanstillinga av tekst og bilete, kan tilsvarande tolkast på mange vis.

Kritikken har komme frå mange hald, som meiner at eit slikt bilete ikkje fangar opp reell liding og naud, blotta som det er for verkelege menneske. Den grafiske framstilling av ein uendeleg teltleir mellom snøkledde fjell er marknadstilpassa for digital aktivisme.

Ironisk nok er «All eyes on Rafah» eit slags sanningsord i vår tid likevel. Svært mange i Vesten stirer nemleg på eit kunstig generert bilete av situasjonen i Midt-Austen. Det er helst vårt eige bilete vi er interesserte i, vel så mykje som sanninga om dei faktiske forholda langt borte frå oss.

Flagging viktigare enn sanning

Å gjera som nesten 50 millionar andre, dela eit tilpassa bilete, som ikkje er altfor støytande, er folk i dag kanskje nøgde med. Det gir ikkje eit sannare bilete av situasjonen, men det gir oss noko å flagga med, noko å sjå på i fellesskap.

Og mens alle er opptekne med å sjå i same retning, nøyaktig slik slagordet instruerer, får dei djupt udemokratiske kreftene som kvernar ut slagorda, breia vidare om seg. Og Jan Egeland? Han må nok snart attende til Gaza om nokon skal få auge på han.

Israel: Nå får ikke Hamas smuglet inn mer våpen

NRK utsetter visning av dokumentar om Hamas-angrepet