Årets mest oppbyggjelege Dagen-sak kom tidleg i år

Årets mest oppbyggjelege sak, kom brått på i år. Knappe to månader ut i 2024, fekk vi reportasjen om Arne Dragsund og hans oppsiktsvekkjande metodar for psykisk helsevern.

Misjonæren Arne (82) sine metodar vekkjer oppsikt i norsk psykiatri: – Veldig imponerande

Historia om omsorgslandsbyane på Madagaskar i regi av den gassisk-lutherske kyrkja, har blitt lesen av mange. Det er lett å forstå. Det er både gledeleg og hjartevarmande å lesa om menneske sin veg ut i liv og lys og fridom få vanskelege livssituasjonar og tunge diagnosar.

Hyrde-rørsla på øya i sør er dessutan fascinerande. Den medmenneskelege og tilgjengelege tankegangen bak helsetilbodet, kombinert med tydeleg leiarskap og ivaretaking av åndelege behov hos dei sjuke, gjer sterkt inntrykk. Det same gjer faktum at folk vert friske, og kjem seg vidare i livet.

Det er på ingen måte kvardagskost. Saka minner oss om ei trist side ved heimleg psykisk helseomsorg. Tanken om å bli friskmeldt frå psykisk sjukdom, synest ofte altfor fjern. Trass fine tiltak for meir openheit dei seinare åra, heng det att mange stereotypiske førestillingar om det å bli råka av depresjon eller andre diagnosar innanfor psykiatrien.

Noko av det verste, er nettopp førestillinga om at ein ikkje kan bli frisk av psykisk sjukdom. Her har forteljinga frå Madagaskar eit heilt anna innsteg. Symbolikken i at folk får med seg frøposar heim når dei er friskmelde, er vakker. Men først og fremst er dette eit praktisk og jordnært grep.

Oddveig trodde hun aldri kom til å bli frisk igjen

At folk får ansvar for andre etter at dei er ferdigbehandla er forankra i kristen visdom slik han vert uttrykt mellom anna i tittelen på Henri Nouwens klassiske bok «The Wounded Healer». I kristen tankegang er det ikkje gitt ein gong for alle kven som er hjelpar og kven som er mottakar. Først og fremst treng vi kvarandre.

Metodane som er utvikla av Arne Dragsund byter ut passiv mottaking med ei meir aktiv omsorg, der praktisk arbeid og fysisk aktivitet pregar kvardagen.

Kvaliteten på Dragsunds metode vert stadfest frå eksperthald. Det er noko forstemmande over at det som er mest vellukka ved behandlinga på Afrikas største øy, i stor grad dreier seg om ting vi har lagt bak oss, eller berre ikkje tek oss råd til i arbeid med psykisk helse her heime.

Tal frå i fjor viser at stadig fleire vert sjukmelde her til lands. Dei ferskaste tala frå Nav fortel at det er diagnosegruppa psykisk sjukdom som viser størst auke. I lys av statistikken er det påfallande lite vilje til faktisk å prøva noko anna enn det vi har prøvd mens talet på menneske med ulike psykiske diagnosar skyt i vêret.

Er det nokon som bør sjå til effektive resultat i andre land, er det nettopp vi her til lands. Regjeringa lanserte Opptrappingsplan for psykisk helse i juni i fjor, denne har eit tiårig perspektiv, og mange gode målsetjingar og satsingsområde. Viljen til verkeleg nytenking, er det likevel vanskeleg å finna. Det er nedslåande.

Vi har både pengane og arealet til å skapa heilt andre behandlingsrom for denne pasientgruppa. Dagens ineffektive behandling har dessverre passivitet som bieffekt. Folk står på medisinar. Og utanfor arbeidslivet. Dei blir i for stor grad sosialiserte inn i ei rein mottakarrolle.

Å ta psykisk helsevern til teiknebrettet og låna idear som faktisk skaper varige resultat, vil bety store innsparingar også i økonomisk forstand.

Urbane, komprimerte behandlingsarenaer, samtalar i upersonlege omgjevnader og ikkje minst medikament er fasit hos oss uansett. Opp og i mente. År ut og år inn.

Og folks åndelege behov? Dei var i årevis eit framandord blant norske psykologar. Psykologien har ettertrykkjeleg blitt sekularisert på ein måte som i høg grad har framandgjort Gud i terapirommet.

I seinare tid har vi sett tilløp til fornya debatt om trua sitt forhold til terapien. Årevis med fortrenging gjer at det tek tid å reetablera tru og Gudsforhold som ein naturleg og legitim del av psykiatrien.

Men årets mest oppbyggjelege Dagen-sak, er ikkje berre ei sak som burde treffa fagfolk. Dei alle fleste av oss kjenner menneske som strevar med ulike typar psykisk sjukdom. Mange av oss har i tillegg våre eigne erfaringar.

Sinn og kjensler finn sine eigne løyper, og dei kan vera både einsame og kuperte.

Kor er Gud når det blir mørkt, når livet mistar meining, eller psykose får folk til å mista taket i realitetane? Dette er spørsmål som kristne har stilt seg gjennom heile kyrkjehistoria, og som Bibelen adresserer med tyngde. Om enn med andre omgrep enn vi brukar i dag.

Både forteljinga om Job og mange av salmane er døme på skarpsynt bibelsk psykologi. For Jesus synest dessutan alltid helse og håp vera tett forbunde. Han er jo verkeleg den såra hjelparen par excellence.

Eit spørsmål vi bør stilla, er om vestens kristne har blitt altfor overtydde om sekulær psykologi sin fortreffelegheit, og meir forlegne over Bibelens ord og det kristne håpet sin verknad på helsa vår.

Det er sjølvsagt ei vid generalisering og ein høgst angripeleg påstand. Men eg er neppe åleine om å observera ein tendens til at Bibelen vert rekna som viktig i den grad han vert støtta av allmenn psykologi. Også i kristne samanhengar.

Dragsunds metode er så langt frå lettvinn framgangsteologi som vi kjem. Men han minner om at kristen tru er verkekraftig og slitesterk. Her flyt praktisk og jordnær hjelp saman med frimodig tru på at det åndelege, nærare bestemt det spesifikt kristne håpet er eit nøkkelaspekt – også ved menneskeleg helse.

Da sa terapeuten: – Jeg skal se på deg med Jesu blikk