Bestialitet og martyrium

Når bestialitet vert grunngitt med eit guddommeleg mandat, er det djevelske krefter som får herja – i eit islamistisk kalifat og eit storrussisk rike.

Året var 2014. Svartkledde IS-krigarar hadde i juni okkupert storbyen Mosul og med truslar om død eller konvertering tømt byen for kristne og andre minoritetar.

Frå den 3. august drap IS-krigarar for fote i og rundt Sinjar, den viktigaste byen for jesidiane, ein for oss den gongen litt ukjend religiøs minoritet. Terrorgruppa fylte massegraver. Over 6400 unge kvinner vart kidnappa – til sexslaveri, overgrep og vidaresal med prislapp. Unge menn vart tvangskonverterte og indoktrinerte til å bli krigarar.

IS ville utrydda dei fredelege jesidiane som vart stempla som «vantruande» og «djeveldyrkarar». Feire hundre tusen flykta for livet. Vestlege luftangrep mot IS-stillingar hindra ein endå større katastrofe.

Ti år etterpå lever jesidiane framleis midt i tragedien. 2700 av kvinnene er ikkje komne heim, ingen veit om dei er i live. Dei overlevande mistar håpet.

Inga hjelp i sikte

For tre år sidan vedtok det irakiske parlamentet ei lov for å hjelpa overlevande jesidi-kvinner og kvinner frå tre andre minoritetar. Ei god lov peika framover. Men lova er knapt nok sett ut i live og har ikkje vore til hjelp – verken for dei overlevde sexslaveriet, eller for dei som klarte å flykta frå drapsorgiane.

Kring 300.000 jesidiar sit framleis i formelle eller uformelle flyktningleirar i den kurdiske regionen der IS ikkje slapp til i 2014. Flyktningane berga livet, men er i ferd med å mista håpet.

Tidlegare i år vedtok Bagdad-regjeringa at leirane skulle stengjast innan 30. juli. Det blei utsett etter press frå den kurdiske regjeringa som har eit visst sjølvstyre der leirane ligg. Dei fordrivne har ingenting anna enn ruinar å venda heim til.

Lever med djupe traume

Dei vel 3500 kvinnene som er komne fri frå IS-slaveriet, lever med trauma, dei klarar ikkje gløyma overgrepa, fortel legen Nagham Hasan i eit intervju. Ho er sjølv jesid og har i ti år brukt all tida si på å hjelpa jesidi-kvinner som kom seg vekk frå IS. Mange av dei lever i leirar og seier: «Vi bur i eit fengsel.»

To sentra Hasan har vore med på å byggja opp, tilbyr psykolog og psykoterapi for tunge depresjonar. Men kan liv byggjast opp att i teltleirar, med bestialske IS-krigarar på frifot?

I lova frå 2021 fekk overlevande jesidi-kvinner rett til skulegang, for å ta igjen tapte år, rett til psykosial hjelp og terapi. Men knapt noko skjer. Byråkratiet er tungt, søknadsprosessane lange, fortel jesidi-kjeldene mine i Irak. Den manglande evna eller viljen til å setja lova ut i livet, blokkerer ikkje berre for at overlevande får hjelp, ein del blir jamvel hindra i å søkja.

Regjeringa skuldar på pengemangel – men har brukt store midlar til å byggja opp at andre område som IS la i grus. Jesidiane kjenner seg varig diskriminerte.

I lova frå 2021 vart brotsverka mot jesidiane anerkjent som folkemord. Det var eit handslag. Men det er ikkje løfta ein finger for å stilla dei ansvarlege til ansvar. Utan rettsoppgjer kan nedslaktinga skje på nytt.

Eit folkemord

Eit dusin land har anerkjent at det jesidiane vart utsette for folkemord. Noreg nektar. Eit klart fleirtal i Stortinget avviste i februar å anerkjenna IS-brotsverka som folkemord – ein internasjonal domstol eller eit tribunal må avgjera slikt, etter vurdering av bevis. At FNs etterforskingsteam, UNITAD, for tre år sidan slo fast at angrepet på jesidiane var folkemord, held ikkje for regjeringa og fleirtalet i Stortinget.

Det er grunnar for å sjå det slik regjeringa og fleirtalet i Stortinget gjer. Men ti år etter at nedslaktinga starta, er ingen juridisk prosess i gang. Overgrepa var så bestialske og så systematiske at det ville rettferdiggjort politisk bruk av folkemord-omgrepet. Korleis vil Noreg no vareta ansvaret som følgjer ratifiseringa av folkemord-konvensjonen?

Utfallet i Stortinget var eit av svært mange bidrag til håpløysa blant jesidiane. Vestlege land – Noreg inkludert – er også slutta å gje bistand. Norske hjelpeorganisasjonar trappar kraftig ned sidan dei ikkje får midlar. Dei overlevande kjenner seg gløymde.

Kirills martyr-teologi

Russlands krig mot Ukraina starta ikkje i februar i 2022, den starta med annekteringa av Krym og krigen i Donbass i 2014, få månader før IS-herjingane for alvor starta i Nord-Irak og Syria.

I den russiskortodokse påskehøgtida det året kom bilete av prorussiske militssoldatar som aust i Ukraina blei følgde av demonstrantar som bar ikon av Jomfru Maria og barnet og sette opp ortodokse krossar. Den russiske krigen mot nabofolket fekk alt då eit kyrkjeleg stempel.

Dette blei for alvor tydeleg etter fullskala-invasjonen i 2022. Med patriark Kirills velsigning vil Vladimir Putin oppretta eit storrussisk rike, reinsa for «nazistar» og vestlege «pride-verdiar».

Patriarken har lovd himmelen sjølv til russiske menn som døyr i krigen, som han formulerte det i ei preike 23. september 2022: «Ver modige og gjer den militære plikta dykkar. Og hugs at dersom du ofrar livet for landet ditt, vil du vera med Gud i hans kongerike, i hans ære og få evig liv.»

Det er ingen vesentleg skilnad på martyrteologien til patriark Kirill i krigen for det storrussiske riket og martyrideologien til IS i kamp for eit islamistisk kalifat. Det er farleg misbruk av religion. Så forkvakla er Kirills religion at kyrkja han leier, i fjor dømde ein krigskritisk prest, for blasfemi mot kyrkja og patriarken.

Det kviler tungt på muslimske leiarar som enno ikkje har gjort det, å ta oppgjer med IS-bruken Koranen. Og verdas kyrkjeleiarar må stilla patriark Kirill til ansvar for bibeltolkingar som lovar frelse for å døy på ei blodig slagmark.

Hevder han jobbet for KGB i Sveits i 70-årene. Oppdrag: Påvirke Kirkenes Verdensråd