Debatt
Den store sosiale narresmokken
Fleire forskarar har dei seinare åra vore opptekne av å forske på korleis denne intensive internett-kommunikasjonen påverkar oss, sosialt, mentalt og fysisk.
«Smokk.» «Tutt.» Engelskmennene seier det rett ut, og kallar smokken «Pacifier». Det vert direkte oversett ein ting som passiviserar. Ein liten propp vi gir babyen så han roer seg fint og ikkje skrik. Eg kallar proppen «Narresmokk.»
Narresmokken gir trøyst. Trøysta gjer babyen roleg ei stund. Ein falsk pupp utan morsmjølk.
Annonse
Heilt til dei grunnleggjande behova ikkje let seg passivisera lenger, eller narresmokken fell ut. Då gir babyen beskjed om det han treng med kraftig lyd. Mor og far må ut av den kvilen dei kanskje sårt trengde, og gje mat, nye bleier, ny trøyst.
Trøyst er nødvendig. Men å sløkkje årsaka til trøyst er i neste rekke enno betre. Vi er ikkje skapt for å leve i ein tilstand der kjensler skal passiviserast og narrast gong på gong.
I min arbeidskvardag innan familievern ser eg for tida mange barn, unge og vaksne som søkjer ei spesifikk trøyst. Det handlar om behovet for nærleik og tilhøyring. Eller å forsøkje å trøyste seg sjølv i fråværet av desse to viktige behova.
På nettet finn dei noko som trøystar litt. Som sosiale narresmokkar til gråtande, svoltne barn.
Når ein søkjer på nett, vert søket påverka og styrt av det vi kallar algoritmer. Algoritmer er kort sagt data vi som lesarar legg att, elektroniske spor. Slik kjem vi i kontakt med andre som søkjer det same som oss, og kanskje har same interesser. Og same sakn.
Det gjer at ein ungdom fort kan rota seg inn i nettverk der andre slit med sakn etter trøyst for udekt behov. Det kan verte som å suge på narresmokken saman. For på dei ulike sosiale plattformene kan ein fort finne tilhøyring i lukka grupper.
Der går føre seg mykje godt i slike grupper, for all del. Speling og sosiale fellesskap er ofte bra på nettplattformene. Men det finst diverre og ei side eg ser altfor ofte. Den sida er at nett personar frå desse gruppene ofte sit i samtalestolen på kontoret mitt, og gret i einsemd. For gruppene på nettet greier ikkje møte personens behov anna enn der og då. Over nett.
Og det stoppar ikkje der. Nettverka, i samarbeid med allegoritmene, introduserer ofte til ulike former for avhengigheit. Spel, rus og pornografi er store, passiverande krefter i eit ungt liv.
Annonse
Fleire forskarar har dei seinare åra vore opptekne av å forske på korleis denne intensive internett-kommunikasjonen påverkar oss, sosialt, mentalt og fysisk.
Problema med det vi nok set ord på som «den digitale barndommen» er synlege i samfunnet vårt. Særleg er forskinga vàr på at noko skjedde etter covid-pandemien, som lukka oss inne i heimane og opna for auka bruk av skjerm/digitalisering. Etter dei to pandemiåra, eskalerte tala over psykisk liding og rusbruk/-sal på nettet så raskt blant barn og ungdom, at det no heldigvis vert sett inn tiltak frå politisk hald.
Forskinga viser oss mykje som kan lede oss på rett spor framover. Som kan gje trøyst som nærer og dekkjer behov.
Eg las gjennom rapportar med ei litt ny vinkling for ikkje lenge sida:
«Wow!» tenkte eg. «Barn har så mykje kunnskap og er så kjappe til å navigera på nett, me treng å ta imot denne kunnskapen om kva me kan gjera for å hjelpe dei!»
Rapporten belyste nemleg kva barna ønska at me – foreldregenerasjonen – burde skjerma dei for på nett. Den tok i bruk den digitale kunnskapen og erfaringa barna våre har!
Det kom fram at dei særleg ønska dei å verte skjerma frå desse tinga:
• Netthat og hets. Dei ønska å verte skjerma frå plattforma «Snapchat»- og «Exposed»-kontoar, der desse problema er utbreidd.
Annonse
• Dei ønska at pornografi og seksualisert innhald skulle vera utilgjengeleg for barn.
• Dei ønska å sleppe aggressiv marknadsføring som påverka syn på kropp/kroppsfiksering.
Regjeringa jobbar for tida med ei stortingsmelding om trygg digital oppvekst. Der er auka aldersgrense på sosiale media eitt av fleire moglege nasjonale tiltak. Til hausten vil dei presentere heile meldinga. Men berre ved å lese utkastet deira, kunne eg ane kva dei navngjer at me har å kjempe med og mot.
Her sto det lista opp:
Digitale moglegheiter, tre punkt. Dei er:
1: Kreativ utfalding på nett. 2. Digitalt medborgarskap. 3. Sosiale nettverk og dataspel.
Digitale utfordringar, åtte punkt:
1: Mobbing og utanforskap. 2. Skadeleg innhald på nett. 3. Kommersiell utnytting. 4. Kropps- og utsjånadspress. 5. Seksuell risiko. 6. Radikalisering. 7. Risikohandtering. 8. Demokratiske utfordringar.
Annonse
Eg vert glad av å lese at seks departementer og heile 17 underliggende etatar stiller seg bak stortingsmeldinga. Ei melding som eg verkeleg håpar at vert ein stor, nasjonal dugnad og opprydding i barnas digitale oppvekst.
Då dottera mi skulle slutte med smokk, reiste me heilt til Kristiansand Dyrepark og gav smokken til Kaptein Sabeltann. Parken hadde på den tida ei kiste der rollefiguren Sabeltann tok i mot narresmokkar frå barn som skulle venje av seg med dei.
I nærområdet mitt finst det seg også eit tre fullt av narresmokkar på greinene. Her køyrer mødrer og fedrar forbi med vogna, og dei heng saman med den vesle frå seg avhengigheten. Nokre foreldre tek ein brå avskjed, og klipper narresmokken, så det ikkje er meir att å suge på.
Uansett kva du kallar den og korleis du vel å verte av med han:
Kjære medborgar. Kjære regjering. Eg har verkeleg trua på ein stor, felles avvenning av den sosiale narresmokken. Over til næring og fast føde, no.
