Derfor må kyrkja vere landsdekkjande

Den norske kyrkja definerer seg sjølv som ei folkekyrkje, ein definisjon som vi òg finn i Noregs grunnlov. Her er ho omtalt «den norske folkekyrkja» som «blir stødd som det av staten».

Folkekyrkjeomgrepet har fleire dimensjonar. Ein av dei er geografi. Både namnet «Den norske kyrkja» og omgrepet «folkekyrkje» peikar på det.

Kyrkja er knytt til ein konkret nasjon og dei som bur der. Det geografiske aspektet er dessutan tydeleg i omtalen av Den norske kyrkja som ei landsdekkjande folkekyrkje.

Dette er meir enn eit ideal. At kyrkje skal vere til stades i heile landet, er med på å kvalifisere Den norske kyrkje som folkekyrkje.

Geografi høyrer med andre ord med når vi skal svare på kva som gjer ei kyrkje til folkekyrkje. Utgangspunktet er kyrkjeforståinga.

Vesentleg er den klassiske lutherske definisjonen i Augustana artikkel VII: «Kyrkja er forsamlinga av dei heilage, der evangeliet vert lært reint og sakramenta forvalta rett.»

På kvar stad der dette skjer, finst kyrkja. Denne lutherske definisjonen er tufta på inkarnasjonen. Gud vart menneske, ikkje berre på eit bestemt tidspunkt i historia, men òg på ein bestemt geografisk stad.

Bindinga til tid og stad er grunnleggjande for kristendommen. Tidleg vart gudstenestefeiringa knytt til staden, til dømes slik vi finn det i 1. Korintarbrev, der Paulus helsar «alle som kvar på sin stad påkallar vår Herre Jesu Kristi namn» (1,2).

Tenk elles på evangelia sine forteljingar om Jesu menneskemøte og evangeliet sitt møte med menneske i dag. Begge delar skjedde og skjer på med menneske som høyrer heime i si tid og på sin stad.

Kyrkja er både ein synleg og usynleg storleik. Som synleg storleik møter vi kyrkja i samlinga om Ordet og sakramenta, i livsritene, i diakonalt arbeid, i kultur- og kunstytringar. Heilskapen i nådemiddelforvaltinga er kyrkja på kvar sin stad, geografisk og konkret. Samstundes er dette del av noko større, den universelle kyrkja.

Geografi møter vi i den kyrkjelege sokneinndelinga som går tilbake til mellomalderen, og som den langt seinare kommuneinndelinga faktisk byggjer på. Bakgrunnen var at kyrkja skulle vere til stades på kvar stad, vere tilgjengeleg.

Kyrkjebygga måtte plasserast der menneska var. Slik har tenkinga vore sidan. Det må vere rimeleg tilgjenge til kyrkja og nådemiddelforvaltinga for einkvar.

Derfor må kyrkja vere landsdekkjande. Den svenske biskopen Einar Billings «religiøst motiverade folkkyrkjotanke» kan, trass i bakgrunnen frå dei første tiåra av det førre hundreåret, framleis vere til inspirasjon.

Han såg folkekyrkja som «Guds förekommande nåd mot Sveriges folk». Nåden er evangeliets kjerne, som kyrkja er sett til å formidle til alle som vil ta i mot. Dette gjer at geografi òg har ei teologisk tyding i ei tenking om folkekyrkja.

Avgjerande er at kyrkja er til stades, ikkje kor stor oppslutnad ho har i prosent av det samla folketalet. Det gjev inga meining å operere med eit minstetal for medlemsprosenten som føresetnad for om vi kan rekne Den norske kyrkja som ei folkekyrkje eller ikkje.

Å vere folkekyrkje, er ein bestemt måte å vere kyrkje på. Slik evangeliet er ope og retta mot verda, må òg kyrkja vere det.

Slik blir kyrkja kvalifisert som folkekyrkja ut frå evangeliet sjølv. Prinsipielt sett er ikkje dette avhengig av medlemsprosenten.

Derimot handlar det om korleis kyrkja er kyrkje, hennar arbeidsmåte og kjenneteikn: Integrasjon i lokalkulturen, at folk forheld seg til kyrkja gjennom tilhøyring og søkjer tolking av allmenne livserfaringar.

Så er Den norske kyrkja naturleg nok heilt avhengig av tilstrekkelege ressursar, både menneskelege og økonomiske for å kunne vere folkekyrkje. Den kyrkjelege økonomien har i den siste tida vorte eit spørsmål.

Er den noverande kyrkjelege finansieringa berekraftig eller treng vi å tenkje nytt? Det er ikkje lenge sidan kyrkja gjekk inn for noverande modell med statleg og kommunal finansiering.

Uansett er kyrkja avhengig av ei finansiering som sikrar førstelinjetenesta. Sviktar dette, underminerer vi folkekyrkja.