Det skal lønna seg å få barn

Tida er kommen for heilhjarta politikk for å frigjera oss frå førestillinga om at barn er noko vi først vurderer når alt anna er på plass.

Vi veit godt at det kostar å få barn. Vanlege overslag frå Forbruksforskningsinstituttet SIFO, syner at ein rundt rekna må ut med 1, 4 millionar frå barnet er 0–18 år. Det er sjølvsagt mange usikkerheitsmoment ved slike utrekningar, men utgiftene er mange.

For tida er dei dessutan stigande. Dyrtida vi er inne i, overraskar ingen i så måte. Det er ikkje rart at økonomi står som ein avgjerande faktor når folk i fruktbar alder vurderer om dei er klare til å fostra opp ein ny verdsborgar.

Tida er kommen for å minna regjeringa spesielt og politikarar generelt om å ta tydelegare grep om situasjonen med stupande fødselstal. Det er nede i 1.4. Vi kan alltids håpa på ei betring framover.

Men dette er eit felt som krev handling, ikkje berre håp. Verbale oppmuntringar i ein festtale hjelper lite. Ein og annan frittgåande stortingspolitikar som tek ordet gir meir bråk enn forstørra barnekull.

Vi treng tydelege, positive og også konkrete økonomiske handslag til foreldre. Det er eitt av dei mest samfunnsbyggande tiltaka politikarar kan satsa på for tida.

Låge fødselstal er ein del av ei global trend i industrialiserte land. Sjølvsagt anar vi at dette er negativt, men det blir som med klimaet. Det merkast det først når vi er litt for seint ute. Då kan til gjengjeld verknadane bli særs krevjande.

På dette bakteppet synest dessutan dagens abortdebatt tragisk dårleg tima. Det vi burde snakka om for tida er korleis vi kan oppmuntra til og leggja til rette for at mange fleire vel å få barn.

I staden er realiteten er ein nedslåande offentleg samtale som handlar mest om å leggja til rette for at stigande aborttal kanskje vert endå høgare.

Det er eit svært tankevekkjande samanfall. Det minste vi bør forventa av regjeringa, er no å ha to tankar i hovudet på ein gong. Barnepolitikken må styrkjast i det som gjeld det heilt grunnleggjande: Det må bli attraktivt å få barn, og gjerne fleire må ønskja å bli foreldre tidlegare i livet.

For dette handlar også om å la politikken korrespondera med kjensgjerningane i biologien. Det er for tida eit underleg underkommunisert faktum.

Organisasjonane Amathea, Menneskeverd og Sex og Samfunn gjennomførte sist haust ei undersøking blant kring 5000 kvinner. 1000 av desse var i kategorien «uplanlagt gravide». Funna i undersøkinga, som vart lanserte i februar, bør vera interessante for alle å merka seg.

Gruppa av uplanlagt gravide delte seg i to i det grunnleggjande spørsmålet om dei ville bera fram barnet eller ikkje. Her er det økonomi og utdanning som i hovudsak avgjer.

Ein offensiv politikk på feltet må ta mål av seg å gjera tiltak som på synleg og forståeleg vis styrkjer situasjonen til alle gravide. Politikken må ha som mål å endra tankesettet. Den mentale refleksen må bli å ønska alle barn velkomne.

Ettersom oppdaging av uventa graviditet kan vera eit jordskjelv i privatlivet, bør i det i alle fall ikkje vera nokre offentlege rammer som forsterkar det som måtte kjennast vanskeleg ved situasjonen.

Rause økonomiske ordningar, gode permisjonar og generell fleksibilitet bør vera stikkorda i måten samfunnet møter den gravide, uansett livssituasjonen hennar. På eit felt som avgjer framtida, bør det vera vilje til å ta litt i.

Når så mange gravide opplever at økonomi og utdanning er dei viktigaste faktorane for om ein vil bera fram barnet, bør vi eigentleg sjå litt lyst på det.

Hadde hovudutfordringa vore manglande framtidstru eller andre ting knytt til det psykologiske, er det langt vanskelegare å ta politiske grep.

Økonomi og utdanning, derimot, er ting vi i Noreg har alle føresetnader for å gjera noko med. Her er to dører som pr. no står på klem, men som bør stå vidopne. Slik at vi kan endra den kollektive oppfatninga som har dominert dei seinare åra, at vi først har rom for barn når «alt anna» er på plass.

Ein ting er sikkert: Å berre stå passivt å sjå fødselstala dala vidare nedover, er det desidert dyraste alternativet, om det er samfunnsøkonomi ein er oppteken av.