Ein barndom for livet

I dag lever om lag 11 prosent av barn i Noreg i familiar under låginntektsgrensa. Utviklinga har lenge gått i feil retning. Regjeringa sin politisk plattform, Hurdalsplattforma, slår fast at «fattigdom skal reduserast, særleg den som gjeld barnefamiliar». Regjeringa vil jamna ut forskjellar i levekår, og hindre at fattigdom går i arv. Derfor har regjeringa dei to siste åra nettopp prioritert barnefamiliar i statsbudsjetta. Det skal vi fortsetje med.

Nyleg tok eg i mot ein rapport ifrå ei ekspertgruppe sett ned av regjeringa. Gruppa hadde fått i mandat å foreslå tiltak for å betre levekåra til barn i fattige familiar, og hindre at fattigdom går i arv. Ekspertgruppa peikar på dei universelle velferdsordningane og har mange forslag, men to hovudtiltak: Meir tilgjengelege barnehagar, og auka barnetrygd. Dei tilrår at barnetrygda blir skattlagt.

Billegare barnehagar

Takka vere den norske velferdsmodellen har vi mindre forskjellar og færre barn i både relativ og absolutt fattigdom i Noreg, enn i andre samanliknbare land. Det er mange samfunnsstrukturar som gir moglegheit for gode levekår i Noreg. Det har vore fleire regjeringar opp i gjennom åra som har lova mykje for å redusere fattigdomen, særleg den som rammar barnefamiliar. Men vi har ikkje lykkast. Utviklinga har gått i feil retning.

Regjeringa har difor ei stor og pågåande satsing for at økonomi ikkje skal vere eit hinder for å gå i barnehage og SFO. Vi har redusert maksprisen i barnehagen og innført gratis barnehage for barn nummer tre. I 2024 føreslår vi å redusere maksprisen i barnehage ytterlegare frå 3000 til 2000 kroner. For dei mest rurale områda blir prisen redusert til 1500 kroner. Gratis kjernetid i SFO/AKS for første og andre trinn ser vi fører til at mange fleire barn no deltar i tilbodet. Det er positivt.

Barnetrygda er også auka betydeleg dei to siste åra. Heilårseffekt er i underkant av tre milliardar kroner. For einslege forsørgjarar er barnetrygda styrkt med 5000 kroner i året, og for barn over seks år er den auka med 2400 kroner i året. Støtta til einslege forsørgjarar er lagt om frå å vere eit skattefrådrag til ei auka utvida barnetrygd. For einslege forsørgjarar med låg inntekt har dette gitt eit ytterlegare løft på inntil 9600 kroner i året. Vi har saman med SV òg endra sosialtenestelova slik at barnetrygda ikkje reknast med i berekning av økonomisk sosialhjelp.

Rapporten frå ekspertutvalet er eit viktig kunnskapsgrunnlag i det vidare arbeidet med å redusere forskjellar i levekår. Rapporten blir no sendt på offentleg høyring. Der vil nok forslaget om skattlegging av barnetrygd bli diskutert.

Det geniale med skattleggingsforslaget er at det då «berre» trengst 2,4 milliardar kroner for å halvere delen barn i fattige familiar i Noreg. Det problematiske er at auken i barnetrygd skal finansierast av auka skatt til barnefamiliane sjølv. I dag er barnetrygda viktig for omfordelinga mellom barnefamiliar og andre grupper i samfunnet, som ikkje har forsørgjaransvar. Nokon hevdar at skattlegging vil kunne bli ei fattigdomsfelle, fordi trygda vil auke berre for dei med låg inntekt.

Kva er årsakene til at så mange vel å ikkje få barn i 20-åra?

Barnetrygda blei vedtatt og innført i 1946 av eit einstemmig storting. Den kom etter krav som vaks fram om at det offentlege måtte bidra til dekning av utgifter til forsørging av barn. Den er med rette blitt karakterisert som vår første universelle trygdeordning. Barnetrygda blir gitt til alle, uavhengig av klasse eller inntekt. Også til dei med høg inntekt. Det har nok bidratt til at barnetrygda heile tida har hatt stor legitimitet i alle delar av befolkninga. Og vi veit den løftar familiar ut av fattigdom.

Eg håpar at mange vil engasjere og gi tilbakemeldingar på forslaga til ekspertgruppa. Få ting er viktigare å bry seg om, enn kva samfunnet må gjere for å hindre at fattigdom går i arv og at barn ikkje skal oppleve utanforskap på grunn av økonomi. Barn skal sikrast ein barndom for livet. Då må dei skjermast for å leve i fattigdom i eit av verdas rikaste land.