Ein privilegert programleiars påstand om at han er «lett å hate» lærer oss lite om norsk hat

NRK-profil Noman Mubashir er ein kar eg nesten føler eg kjenner litt, han har vore i ruta i over tjue år. No har han lansert ein personleg dokumentar med tittelen «Lett å hate».

Merkeleg nok skal dei tre episodane heller visa seg å vera eit portrett av ein populær programleiar og er ikkje i nærleiken av å seia noko klokt om «norsk hat» mot minoritetar.

Uklart utgangspunkt

Litt av utfordringa er dokumentarens svært uklare utgangspunkt.

Mubashir skal nemleg utforska «hvorfor folk hater sånne som ham og hvorfor han fortsatt skammer seg over den han er». Det er klart at for å finna svar på slike spørsmål kan ein ikkje gå vitskapleg til verks, og slik sett vel Noman Mubashir rett metode:

Den undrande, personlege samtalande.

Dette er han veldig god på.

Og for all del, er fint med sterke møte mellom menneske.

Men vi kan ikkje hoppa over at utgangspunktet er ein temmeleg dryg, kollektiv skulding om at «folk» «hater» sånne som Noman Mubashir. Her manglar det svært mykje på presisjonen, i alle fall dersom dokumentaren tek mål av seg til å gjera oss klokare på viktige samfunnsspørsmål.

Og det inntrykket får vi definitivt.

Eit hat som pregar Noreg?

Eg ser alt føre meg ein bråte med lærarar som tek Mubashirs film rett inn i klasserommet og brukar dokumentaren som illustrasjon på hat, polarisering og hets mot ulike identitetar som er sagt å prega samfunnet vårt. Men om filmen skal tena eit slikt føremål, må Mubashir og teamet hans ikkje koka suppe på ein spiker.

For all del: dokumentaren gir innblikk i svært ugreie utsegn og hatske, lågmåls karakteristikkar formidla via sosiale media, både til Mubashir og til nokre av dei han møter. Alle som stikk hovudet fram, har erfart dei mindre flatterande sidene ved menneskenaturen.

Det fortel oss likevel berre noko vi dessverre veit frå før.

Sosiale media er ein kjip stad. Det får ut det verste i folk. Nettroll finst, og er i full sving, heile vegen. Det menneskelege har slike variantar som dessverre ropar ut negative karakteristikkar, både i edru og rusa tilstand. Dette er eit allment problem, og råkar ikkje berre homofile og muslimar, men mange grupper.

Dessverre.

Udokumentert påstand

Men påstanden om at Noman Mubashir er «lett å hate» blir på ingen måte dokumentert i denne serien. Tvert om får vi innblikk etter innblikk i eit Noreg som flaggar for og feirar «slike som han». Politiets arbeid syner seriøst strev for å ta hatkrim på alvor. Kommunar måler fotgjengarfelt i regnbogefargar, flaggar med Pride-flagg i kommunale stenger, og legg til rette for pride-markeringar.

Vi møter den homofile guten som har verdas mest støttande foreldre, transkvinna frå Somalia som har funne mann og ei trygg hamn i Noreg, Håvard og Pål Mikael frå Tvedestrand som etter ein ubehageleg episode har blitt «tatt godt imot generelt» og viser til støtte både frå fagfolk og lekfolk i hopetal.

Mubashir møter nestleiar i SIAN som er islamkritisk (det er vel lov?). Ho skil nøye mellom kritikk av religion og kritikk av muslimar. Ho hatar definitivt verken Noman eller «folk som han». Vidare møter han ein praktiserande muslim som meiner Koranen seier nei til homofile ekteskap (det er vel lov?). Elles føler han med Noman i hans vanskelege kjensler. Han hatar heller ikkje Mubashir, men er derimot usamd med han på nokre punkt som gjeld islam.

Urealistiske krav

Det denne dokumentaren kanskje først og fremst synleggjer, er identitetspolitikkens totalt urealistiske, ja urimelege krav til storsamfunnet. Inntrykket eg som sjåar sit att med, er at sjølv ikkje dei mest forståingsfulle omgjevnader er gode nok om dei ikkje fullt ut absorberer og identifiserer seg med dei mange ulike og komplekse identitetane som for tida finst i samfunnet.

Mot slutten av dokumentaren reiser Mubashir til Tyskland. Han skal besøkja ein liberal moske med kvinneleg imam og kampanje for skeive. Her finn han endeleg ein stad han kan be. Rett nok er han åleine på bønnematta også i denne moskeen.

Men her har han fått forsikring om at ingen er usamde med han, og alle tenkjer som han. Her lever alle som dei vil, sjølv om dei er muslimar, som ein av dei lokale poengterer.

«Jeg funnet paradiset inni meg selv», konkluderer Mubashir i siste episode. Kanskje det er eit uttrykk for at han likevel ikkje treng den uforbehaldne støtta som han har brukt ein heil dokumentar på å finna. Men kva var så poenget med dokumentarens kollektive skulding og sterke påstand om at han er «lett å hate»?

Svak ressursutnytting

At Noman Mubashirs unike bakgrunn er ei gullgruve for NRK er heva over all tvil.

Her utnyttar dei ressursane sine på særdeles slett vis. Prosjektet framstår som den priviligerte programleiars krav om å bli kollektivt forstått og omfamna på ein måte som sjølv eit velfungerande norsk «vi» aldri fullt ut kan leva opp til.

Tittelen «Lett å hate» er dessutan ein altfor lettvinn påstand. Etter tre episodar som dokumenterer at hovudpersonen tvert imot blir forstått, møtt og teken på alvor kunne teamet like godt vurdert å kalla serien «Lett å like».