Eit sårt minne og ein altfor taus barnehagekultur

Eit nyleg innlegg i Bergens Tidenes serie «Da livet mitt tok en ny vending» røska nettopp ordentleg tak i meg. Her deler innsendar Andrea Holst eit nærast sjokkerande sårbart minne. Ho var rundt tre år og hadde fått verdas finaste paraplyhatt av mora.

Men då Andrea og dei andre endeleg skulle på utflukt, var hatten søkk vekk. Ein av dei vaksne kom så med formaning og forklaring. Det var viktig å læra og dela, så vesle Andrea måtte forstå at når ein annan gut hadde gløymt regntøy, måtte sjølv ein splitter ny paraplyhatt kunna lånast ut.

Holst skildrar sjølv denne hendinga som ein studie i avmakt. Som treåring hadde ho ikkje orda til å ta til motmæle. Heller ikkje hadde ho ord for kor viktig denne hatten var for henne.

Alle som har vore borti treåringar, veit at ein forsvunnen paraplyhatt får verda til å falla i grus. Dessutan at absolutt alt blir verre av at nokon har tatt denne flunka nye eigedelen og gitt han til nokon andre.

Alle som har vore borti pedagogar, veit at argumentet om å læra å dela er godt forsvarleg, eller i alle fall mykje i bruk.

Også dette gjer Holst si historie så interessant. Denne historia er rissa inn i minnet, og dukkar opp når ho sjølv er blitt mor, og no har ein sju månader gammal gut som «om fem måneder angivelig skal være klar for å begynne i barnehage».

Konklusjonen? Småen kan ikkje starta i barnehagen når han er eitt år. «Vi må bare finne en løsning», skriv ho. Ein på alle måtar menneskevenleg konklusjon, med andre ord. Om det blir så familievenleg i vårt straumlinjeforma og barnehagetilpassa samfunn, sjå det er ei anna sak.

Når ein les Stortingsmelding 19 «Tid for lek og læring – Om bedre innhold i barnehagene» er det naturleg nok ikkje plass til verken regnbogehattar eller dagar som går i knas.

Her er, slik vi forventar av dei ansvarlege, det pedagogiske som er presentert som sjølve løysinga med stor L. Og ikkje berre pedagogikk, men også spesialpedagogikk. Dette vart nyleg illustrert då fristen for å søka vidareutdanning gjekk ut 1. mars.

Av 2100 barnehagetilsette som søkte vidareutdanning, var det heile 40 prosent som skal ta utdanning innan spesialpedagogikk. Svært mange treng noko ekstra, sjølv i eit gjennomarbeidd og velsmurt system. Det merkast overalt i skule- og barnehagesektoren.

Ei modig mor mot kommunalt knefall for Pride

Ei lita glipe inn i kvardagen, slik som Andrea gir, kan ein lett avfeia. Det er slikt vi må ta høgde for i eit stort system. Det er mange gode dagar også, ein kan ikkje berre henga seg opp i det episodiske og anekdotiske. Vi må ha gode system. Det er lett å slutta seg til eit slikt resonnement.

Likevel, kjem vi ikkje utanom den uroa som knyter seg til barndomen, og skuldar vi ikkje barna å ta den på alvor? Sjølv hadde eg sjølvsagt barna mine i barnehage. Då minsta kom, for 16 år sidan, var eg student og overlèt heimeliv og permisjon til min betre halvdel. Men eg orkar eg ikkje å vera ei slik mor som absolutt må meina at desse vala var aldeles rette.

Kanskje skulle eg prioritert annleis? Det er spørsmål eg fint kan stilla utan ei knugande skuldkjensle, og også utan å gå rett i forsvarsposisjon. Det er også spørsmål vi treng på samfunnsplan.

Her i avisa, mellom anna, har barndomsproblematikken blitt aktualisert gjennom historiene om og debatten knytt til misjonærbarna. Dei litt lettvinte systemforklaringane «det var berre slik det var den gongen», kjem til kort, ser vi. Det trengst djupdykk, innleving og lytting til den einskilde.

Rammeplanar, retningslinjer og reglar held ikkje når ein tek barndomen nærare i augesyn. Det er nødvendig, men langt frå tilstrekkeleg. Det har blitt overtydeleg i misjonærbarnsaka.

På same måte må vi tru, vil også barnehagehistorier som den Andrea Holst fortel om i BT, florera i framtida.

Barnehagebølgja har sveipt over samfunnet vårt på rekordtid. På knappe 25 år har norske barn blitt gjennominstitusjonaliserte. Ifølgje Statistisk sentralbyrå var kring 27 prosent av eittåringane i barnehage ved tusenårsskiftet. I dag er nær 88.6 prosent av barn mellom eitt og to år i barnehage.

At 93,8 prosent av alle barn mellom to og fem år, går i barnehage kan tolkast som eit uttrykk for eit system med høg oppslutnad, eit system som fungerer og der folk er nøgde.

Men vi bør også vera opne for at det kan vera uttrykk for andre ting. Det ligg til dømes mange implisitte krav frå storsamfunnet om å slutta opp om systemet. Kva som er sterke incentiv og kva som er straff for å velja annleis, er og forblir ei gråsone.

Historia bør læra oss å ikkje vera blinde for dei tinga i samtida vår som får barndomen til å verka som eit problem som må løysast. Instinkta våre bør reagera når så mange ulike menneske innrettar liva sine så likt.

Samfunnsdebatten den siste tida avslører at det knyter seg skyhøge forventingar til foreldrerolla. Harald Eia prøvde å nyansera dette biletet, då han i Tore og Haralds podkast sist månad sa at det er overdrive fokus på kor slitsamt det er å ha barn. Men debatten i etterkant seier sitt om kor kontroversielt det er å hevda slikt.

Dei svært høge aborttala her til lands vitnar dessutan om at det blir unnfanga mange fleire barn enn dei få som for tida får innpass. Det er i seg sjølv eit tankevekkjande moment.

Minnet om ein forsvunnen paraplyhatt har den doble kvaliteten eit kvart barnleg minne har. Ytre sett heilt ubetydeleg. Innanfrå fyller det ei heil lita verd, og set avtrykk for livet.

Slikt skjer sjølv om der vaksne er pedagogisk til fingerspissane. Det minner om noko viktig. Historia om barn er noko anna enn historia om velfungerande system. Vi treng å ta dette innover oss.

Pride-flagget har ingenting i en barnehage å gjøre