Fadderveker til bry

Vi kjenner vel til kjensla alle saman. Uroa og bekymringa når ein skal starte på noko nytt. Overgangar i livet. Utrygt. Spennande. Nifst. Kjekt.

Barnehagestarten er ein slik overgang. Fyrste skuledag er ein annan. Så kjem starten på ungdomsskulen og vidaregåande skule. Å byrje å studere ved eit universitet eller høgskule er sjølvsagt også ei stor omvelting. I tillegg til at ungdomstida i seg sjølv er ein overgang. Mange hugsar godt studiestarten sin. Eg gjer det i alle fall. Eg huskar den første forelesinga, i det største auditoriet eg nokon gong hadde vore i. Det var skummelt. Eg kjente ikkje ei sjel.

Statsråd: Barn og unge skal vernast mot skadeleg innhald og bruk på nett

Men eg trur det opplevast enda verre i dag. Det er inntrykket mitt. Medan min eigen generasjon synest mest opptatt av om vi klarte pensum, synest dagens studentar å vere minst like opptatt av å vere likt og lukkast sosialt. Frå dag ein. Å lukkast sosialt kan vere vanskeleg. Då kan fadderveka vere til god hjelp. Slik kan ein fortare bli kjent med andre studentar og bli ein del av det nye fellesskapet. Eller?

Eg har dessverre sett alt for mange dømer på det motsette. Fadderveker som ekskluderer meir enn dei inkluderer. Som set studentane i bås frå dag ein. Som får håpefulle, flinke, men nervøse unge vaksne til å stresse rundt og tru at det er unormalt om dei ikkje klarar å få nye vener i løpet av dei 10 første studiedagane.

Men det er ikkje unormalt. Det er normalt. Det betyr ikkje at du ikkje er likt, eller vil vere einsam student for alltid.

Som mor har eg fleire år med faddervekeerfaringar. Eg har sett og høyrt det mest utrulege. Eg må innrømme at eg går i kampmodus for kvar ny studiestart som skal gjennomførast. Eg tek meg sjølv i å forklare og formane om at fadderveka ikkje må få lov å øydeleggje for studiet ditt. At det er normalt å ikkje ha vener i starten. At det er vanleg å bruke tid på å etablere nye vennskap. At du faktisk ikkje treng å bli vener med alle. Medstudentar som gir inntrykk av at alt går fint, held ofte maska. Kjære ungdom, ikkje la fadderveka øydeleggje sjølvtilliten din.

(Så kviskrar vi foreldre til kvarandre om kvelden: Om dei berre kjem seg gjennom fadderveka – vil dei heilt sikkert klare studiet)

Tobarnsnorma må få konkurranse

Og så er det denne alkoholen. Fadderveke betyr helst drikking kvar dag, og ofte mykje. Midt i veka. Ei forlenga russetid. Ja, eg veit at det også finnast alkoholfrie arrangement. Men faddervekekonseptet i stort baserer seg på ein alkoholkultur som er ille. Det er mange unge som ikkje er avhalds, men som like fullt ikkje likar eller synest det er kjekt eller naturleg å drikke kvar dag i ei veke eller to. Men som gjer det i frykt for å bli venelaus.

Så, eg innrømmer det. Eg har liten sans for norske fadderveker. Det finnast heilt sikkert flotte og inkluderande fadderveker. Men det får ikkje hjelpe. Eit spørsmål – har studentane våre blitt lykkelegare av denne intense introduksjonen til studentlivet?

Om vi les Studentenes helse- og trivselsundersøking (SHoT) tyder lite på det. Ein ser ein klar auke i delen studentar med dårleg livskvalitet. Det har vore ein betydeleg auke i rapporterte psykiske plager frå 2010 undersøkinga og fram til 2022 undersøkinga.

Førekomsten psykiske plager har auka jamt frå nesten kvar 6. student i 2010 til over kvar 3. i 2022. Heile 29 prosent seier at dei ofte eller svært ofte saknar nokon å vere saman med. Tilsvarande seier 20 prosent at dei ofte/svært ofte føler seg utanfor og 20 prosent at dei ofte/svært ofte føler seg isolert. Ein høg del studentar viser risikofylt eller skadeleg alkoholbruk (41 prosent) og majoriteten etterlyser fleire alkoholfrie tilbod (61 prosent).

Så, dette er alvor. Slik skal ikkje norske studentar ha det. Eg er for alle gode forslag og tilbod som kan gjere studentlivet best mogleg. Som gjer at studentar skal trivast betre og få betre psykisk helse. Som reduserer risikofylt alkoholbruk og som hjelper studentar med å få nye vener og ikkje føle seg isolert. Her har studieleiinga, vertskommune og studentorganisasjonane sjølv eit stort ansvar. Og vi foreldre, som viktige støttepersonar. Men dagens fadderveker, dei har eg fått nok av.