Gi ungdom arbeidsglede

100.000 unge vaksne mellom 15 og 30 år står i dag utanfor opplæring og arbeidsliv. Det utgjer ein av ti i denne aldersgruppa. Mange barn deltar heller ikkje i fritidsaktivitetar. Utanforskap kostar den norske staten om lag 73 milliardar kroner årleg. Utanforskap er ikkje berre ein stor kostnad for den enkelte og den sin familie. Det er også ein stor kostnad for samfunnet.

Nyleg tok eg i mot ein rapport frå Forskingsrådet om nettopp dette. Regjeringa har bestemt at det skal gjennomførast eit såkalla samfunnsoppdrag for inkludering av barn og unge i utdanning, arbeids- og samfunnsliv. Samfunnsoppdraget gjeld for alle barn og unge vaksne, frå 0–29 år. Samfunnsoppdraget skal gjennom tydelege målsettingar og forskingsbasert kunnskap og kompetanse gjere arbeidet med redusere utanforskap meir treffsikkert.

Ingen politiske parti synest det er greitt at unge skal oppleve utanforskap, å ikkje ha jobb eller ei utdanning å vere opptatt av. Alle politiske parti og skiftande regjeringar har ønska å redusere utanforskapen. Det er prøvd massevis av ulike innsatsar og tiltak. Dei same prioriteringane blir også forsøkt gjort om og om igjen. Ofte først når utanforskapen har oppstått. No må vi erkjenne at vi ikkje har lykkast.

Eg skal ikkje i dette innlegget komme med alle tiltaka vi må gjere. Det skal forhåpentlegvis også samfunnsoppdraget bidra til. Eg vil berre ta opp ein ting. Det er arbeid. Å la ungdom i Noreg frå tidleg alder få lov til og forventning om å arbeide, trur eg er sunt. Ungdom må få lov å prøve seg i arbeidslivet, gjennom sommarjobb, deltidsjobb, periodejobb eller anna. Kvifor det? Fordi det skapar meistring. Det gir erfaring, og det gir glede. Ikkje minst gir det dei unge pengar, og det kan vere vegen inn i arbeidslivet seinare.

Eg har jobba så lenge eg kan huske. Men eg er vaksen opp på gard med gartneri. Det var slått og florstell, og det var masse greier for oss å gjere i gartneriet. Vi vatna, sådde, prikla, planta, rykka, toppa, pakka og ekspederte kundar. Slikt ein må gjere med planter som skal seljast. Eg fann nyleg eit postkort som faren min skreiv til meg i 1972 då han var på ei reise. Han avslutta med å be meg vere «flink jenta og hjelpa til med å ha mold i posar». Eg var fem år i 1972. Mold i posar skulle vi selje til kundar i gartneriet.

Når eg tenkjer tilbake på alt eg fekk hjelpe til med av arbeid då eg vaks opp, er eg berre takknemleg. Det var veldig bra, positivt, lærerikt og meiningsfullt. Men mest av alt gav det meistringsfølelse. Det gav meg arbeidsglede. Den har eg med meg den dag i dag. Gleda over å få arbeide, få gjere noko, få bidra. Og å vere ein del av eit fellesskap.

Eg har også vore ein av dei som har foreslått solidarisk omsorgsteneste for 19-åringar, som ikkje går i militæret. Dette var eit forslag i Hagenutvalet, NOU 2011:11 Innovasjon i omsorg, Eg meiner at alle ungdom kunne ha godt av å jobbe eit år i eldreomsorga. Det kunne skape betre forståing og kunnskap om dei eldre sine behov og levekår. Dette vil gi erfaring og menneskekunnskap alle vil kunne dra nytte av, uansett kva ein seinare i livet utdannar seg til. Men forslaget har blitt stemt ned, også i mitt eige parti.

Så det eg har større tru på gjennomslag for, er eit krafttak for ung jobb heilt generelt. Det er i dag alt for mange ungdom som har problem med å få sommarjobb. Det er for mange ungdom som ikkje får seg deltidsjobb eller jobb generelt om dei ikkje er i utdanning. Slik skal det ikkje vere. Alle må kunne føle på å vere til nytte, og få arbeidserfaring og kjenne på arbeidsglede.

Om vi kunne gitt all ungdom ein garanti for å få sommarjobb eller deltidsjobb, hadde det vore veldig bra. Det vil ikkje løyse alle utfordringane med utanforskap. Men det vil garantert vere eit viktig bidrag, og noko alle forstår.

Sviktar vi på det mest banale?