Gifteklar? Sjølv vart eg aldri det

Kva er det eigentleg å vera gifteklar? Nøkternt bedømt kan det sjølvsagt dreia seg om å ha funne seg ein utkåra, haka av i kalenderen, og kontakta kyrkje eller annan relevant instans.

Litt der Märta og Durek er nett no, altså.

Men treng ein å ha komme så langt for å vera i den kategorien?

Gifteklar i fem dimensjonar

Nokre meiner det er å erkjenna at «den draumen ein ber på», handlar om ein dag å finna eit menneske å slå følgje med på livsens landeveg. Og i Jane Austens klassikarar, var det nok å ha debutert i selskapslivet, etter kva eg kan hugsa. Men det er altfor enkelt. I alle fall om moderne teknologi skal ha eit ord med i laget.

Ifølgje ChatGPT, altså kunstig intelligens, er det å vera gifteklar ei femfaldig sak, altså nokså omfattande. Lista frå det digitale orakelet involverer «emosjonell klarhet, relasjonell stabilitet, praktisk forberedelse, kulturelle og familiære forberedelser og personlig overbevisning».

Ærefrykt

Eg tenkjer med ei slags tilbakeverkande ærefrykt på at eg som knapt 23-åring tok steget inn i noko slikt som ekteskapet. Eg gjorde det heilt utan å konsultera mange vektige punkt på slike lister.

Det er jo ikkje alltid ekteskap liknar skapet vi les om hos C.S. Lewis, altså passasjen inn til eit eventyr i Narnia. Ein har då høyrt om folk som ikkje kom nokon veg, men berre vart ståande i eit tiltakande mørker og med stadig mindre oksygen tilgjengeleg. Eg har respekt for slikt. Dette er dermed ikkje eit innlegg for å ta lett på ekteskapet, sjølv om eg innser at eg i si tid gifta meg utan å vera heilt klar.

Skral skår

For, heilt ærleg. Å seia at eg hadde nådd «emosjonell klarhet» i starten av tjueåra, ville i beste fall vore eit sjølvbedrag. Eg kan vel ikkje ein gong skilta med slikt den dag i dag.

Og kva med «relasjonell stabilitet»? Det er ikkje lett å avgjera før ein har freista nokre fleire av langsidene i livet.

Men det er først ved «praktiske førebuingar» at skåren min nesten havarerer. Då vi gifta oss, var både hjarterknekten og eg sorglause studentar i Bergen by. Bryllaupet skulle likevel føregå i heimbygda mi, langt vekke. I ei tid med langt mindre rom for løpande kommunikasjon, vart det til at mor tok seg av alt frå bestilling av lokale, via lefsebaking og til lys-og-serviettprofil.

Brukt brudekjole

Sjølv greidde eg å hanka inn ein brukt brudekjole som hadde lege ubrukt i eit skåp frå syttitalet. Eg var overlykkeleg. Med dette unngjekk eg «brurebutikken» som eg dagleg, og med skrekkblanda forakt, passerte på veg til universitetet.

Om eg utsette meg for dei «Askepotts stemødre» som eg innbilte meg rådde grunnen djupt inne i kjoleriket, ville eg koma ut att merkt for livet. Det var mi faste overtyding. Eg har heller aldri våga meg tilbake for eventuelt å få dette avkrefta.

Då det viste seg at det fanst ein gjenbruksbar kjole, var eg dermed snar til å takka ja. Alt i alt var det dermed meir ei hjelpsam mor og ei rådsnar svigermor, meir enn mine eigne praktiske førebuingar som redda meg, sjølv på eit så sentralt punkt som livets viktigaste kjole.

Eigenarta kultursjokk

Når det gjeld dei kulturelle og familiære tinga, burde det jo vera enkelt å framstå som godt skodd. Eg fann meg trass alt ein jærbu. Ryfylke og jæren har alle dagar kokt godt i hop, både indremisjonsmessig og elles. Kortreist burde kanskje vera nokså fritt for kulturkriser.

Men – ein må hugsa på at til ekteskapet høyrer det med eit eigenarta, progressivt utfaldande kultursjokk. Kvar familie har sine særdrag og sin kultur, og ein kjem ikkje unna at det utkrystalliserer seg på ulike punkt, i både smått og stort.

Brått står ein der med tårer i augekroken over at julaftan vart så annleis hos min nye familie. Eller er skaka over at ingen andre enn meg ser ut til å ha eit snev av behov for litt åleinetid same kor lang ein ferie er. Det er mykje som kan bli nokså rart når ein berre kjem tett nok på.

Å satsa

Dermed står eg att med «personlig overbevisning». Endeleg eit punkt der eg vil gje meg sjølv svært høg skår. Eg hadde rett nok aldri tenkt at eg skulle gifta meg då eg var 22 år. Det var altfor tidleg ut frå mine prognosar frå berre eit par år tidlegare. Først skulle eg sjå verda, vera såkalla fri og frank, og forska grundig på studentlivets mange fotnotar.

Eg hadde med meg eit litt overflatisk bilete av at det var viktig å unngå «det etablerte». Det såkalla «a4-livet» kom tidsnok, vart det sagt. Det tok dermed litt grubling før eg kom til rette med at slike synspunkt er fullstendig irrelevante når ein verkeleg har funne ein som er verd å satsa på.

For å satsa, det er langt viktigare enn å vera gifteklar. Å bli heilt klar, kan ta heile motet frå ein stakkar. Og mot, det trengst om ein skal gifta seg. Kanskje det også er draumen som trass alt er den beste konsulenten i slike saker?

Ikkje kvalifisert – men likevel gift

Eg bar i alle fall på ein hudlaus og totalt ubeskytta draum om å leva saman med ein utkåra. Det handla ikkje berre å finna den rette men også å investera alt eg er og har i denne satsinga.

Eg er framleis i ferd med å utforska korleis det går med dette prosjektet. Undervegs er eg blitt endå fastare i trua på at denne personlege overtydinga er det avgjerande. Alt det andre er sekundært.

Særleg gifteklar vart eg aldri. Kanskje det berre var godt at eg ikkje tok for meg den lange lista. Eg hadde aldri blitt klar på den måten. Men no, 24 år seinare, konstaterer eg at ein kan også bli lykkeleg gift – utan å kvalifisera heilt i forkant.