Gigantisk abortbløff frå regjeringa sin mest heiderlege mann

Då helseminister Jan Christian Vestre (Ap) før helga la fram regjeringa sitt framlegg til ny abortlov, mangla han verken patos eller etos.

Desse to viktige retoriske grunnkategoriane handlar om å appellera til kjenslene våre og til vår jakt på slikt som skaper tillit.

Hardtarbeidande bodberar

Det siste først. Vestre er ein tillitvekkjande avsendar av bodskapen knytt til den nye lova. Han og regjeringa har arbeidd hardt. Sjølv om Vestre ikkje fekk nøklane til ministerkontoret frå den skandaleombruste, men motviljuge Ingvild Kjerkol før langt uti april, har han komme inn i alle ting på rekordtid.

Ingen mistenkjer Vestre for å vera ein venstrehandstype. Venleg og verbal er han attpå. Så når lova han legg fram, ved nærare ettersyn viser seg å vera ein gigant-bløff er den vurderinga i liten grad personleg retta mot den hardtarbeidande bodberaren.

I tillegg til hans eigen aura av arbeidsmoral, omgir han seg med ord som «brei prosess», «grundig», «skikkelig» og «faktabasert».

Som om ikkje dette var nok, låner han etos frå det regjeringsoppnemnde abortutvalet, ei høgkompetent gruppe menneske med variert bakgrunn som frå juni 2022 til desember i fjor arbeidde med tematikken.

Same dag som utvalet la fram si innstilling, vart det sendt ut på høyring. Over tusen svar kom inn, noko som underbyggjer Vestres poeng om «brei prosess». Her har mange komme til orde.

At alt verkar så skikkeleg og ordentleg, er kanskje litt av grunnen til at regjeringa slepp unna med svært få motførestillingar.

Vestre: – Jeg står her som kristen og legger fram lovforslaget

Fingerspisskjensla

Kanskje det også handlar om patos. Abort krev nemleg fingerspisskjensle. Innleving og empati. Det er ei sak som aktiverer oss kjenslemessig. Vi kan studera tal og utviklingstrekk, prognosar og fakta. Men når det handlar om menneske, ufødde som fødde, må vi leva oss inn.

Eg tykkjer også her Vestre overtyder. Ein har i arbeidet med lovframlegget lytta og levd seg inn, det er heilt tydeleg. Det har blitt henta inn forteljingar og opplevingar frå ulike kantar av landet, og nokre av desse inntrykka vart formidla av ministeren.

Glimt inn i erfaringsrommet er nødvendig. Likevel er det her det byrjar å hakka, som om eg høyrer Vestre på telefonlinje som sviktar i det han køyrer inn i ein tunnel. For om prosessen var aldri så brei, vart framstillinga smalare medan ministeren snakka.

Til sist lukkar tunnelen seg rundt han, og ein vert klar over at denne prosessen likevel ikkje var brei nok til å inkludera lytting, innleving og empati med mennesket på sitt mest sårbare.

Motsett av modernisering

I eit faktisk dilemma, ville lovgjevar ha lånt øyre og innlevingsevne til begge sider. Men her er foster-perspektivet fråverande. Endå vi veit mykje meir om fosterlivet og situasjonen til dei ufødde, samfunnets mest sårbare gruppe, no enn for 50 år sidan.

For det som har skjedd med abortlova er ikkje, slik vi har blitt lova, ei «modernisering».

Ei modernisering ville ha utforska spørsmålet i lys av og i samband med medisinske framskritt dei siste femti år, som syner at ein stadig kan redda yngre foster. At ein har lært mykje meir om fosterets eigenart og eigenskapar frå den tid då folk i kunnskapsløyse faktisk trudde at det spirande livet berre var ein celleklump.

Det var slikt ein kunne tenkja på slutten av 70-talet. Men i dag?

Ei modernisering ville ha plassert abortspørsmålet inn i ein vidare demografisk samanheng i staden for å isolera det som eit «kvinnehelsespørsmål». Vi treng fleire menneske i samfunnet vårt.

Manglande balanse

Eg har ikkje vore innom logos, den delen av formidlinga som dreier seg om det fornuftsmessige, logiske innhaldet. Men det er denne som gjer at formidlinga frå ministeren bryt saman.

I starten fortel han om ei lov som framleis har eit dobbelt siktemål, dette handlar om «likestilling, trygghet og selvbestemmelse» for kvinna. «Samtidig som den har tatt hensyn til det ufødte liv».

Spørsmål til ministeren er enkelt. På kva måte sikrar denne lova noko vern for dei ufødde?

Når fosteret, altså den eine parten i denne lova, er usynleggjort i gjennomgangen, fortel det alt om kor lite balansert denne lova i realiteten er.

Dilemma berre i namnet

Abort blir gjerne omtalt som eit etisk dilemma. Dilemma er også eit omgrep vi har med oss frå gresk retorikk, det er ein «tveleddet påstand som kan være sann bare under den ene eller den andre av to forutsetninger som begge er umulige».

Når det gjeld abort, er vi komne langt frå dilemmaet. Vestres gjennomgang demonstrerer dette på nokså brutalt vis. Kvinneperspektivet blir utførleg handsama, og konkrete tiltak for å sikra situasjon hennar blir konkretisert.

Heiderlege menn har vore bodberarar for illevarslande politikk før i historia. Slik sett er førestillinga til Vestre sist fredag like lite eit uttrykk for noko moderne som ei lov som befestar dei sterkes makt over dei svakaste.

Ei respektabel innramming er truleg noko av det som får folk med inn i illusjonen om at den nye abortlova framleis er eit «skjørt kompromiss», og eit «dilemma» som involverer to partar og to perspektiv.

Men Vestre, dei av oss som også likar logos skulle gjerne fått vita meir om noko som ikkje kom med sist fredag.

Heilt konkret: Kva rettar har eit ufødd menneske i samfunnet vårt? Kva i den nye lova sikrar desse rettane?

Norges Kristne Råd: Ny abortlov svekker menneskeverdet

Lite reell respekt for ufødt liv i ny abortlov