Har tvil fått eit ufortent godt rykte?

Etter årevis med påverknad frå såkalla kritisk teori og postmodernisme, som i mangt tek sikte på å dekonstruera det etablerte og gjera sanninga subjektiv, er vi no ved eit punkt der sterk tru og overtyding ofte blir framstilt som noko suspekt.

Mens den tvilande verkar raus, kan den truande synast rigid. Tvila verkar liksom så open, mens trua fort verkar overtent. Og det er neppe merkeleg at tru vert trekt i tvil av ein sekulær kultur som nettopp har ei slik tvilande grunninnstilling.

Det som derimot kan skapa undring, er når kristne sjølv ser ut til å hylla tvil, gråsoner og såkalla «kompleksitet» for å vera meir interessant og berekraftig enn tru og fast overtyding.

Eit døme dukka nyleg opp ein kommentar om kinofilmen «Oppenheimer», der Vårt Lands Emil Erstad mellom anna lovpriser framstillinga av hovudpersonen som eit filmatisk portrett av ein mann som ikkje verkar sikker på noko. Han følgjer opp med ein personleg kraftsats: «Det finst knapt noko meir tiltalande enn ein tvilande helt».

Kommentaren, som i heilskap er vigd nettopp til «tvilens verdi», er representativ for ei haldning som etter kvart har fått gjennomslag også i mange deler av kyrkjelandskapet: Tvil er sympatisk. Tru er skråsikkerheit. Tvil inviterer inn, mens tru insisterer.

Går vi til Bibelen, finst eit litt anna bilete. Poenget er ikkje at tvil er noko forbode. Tvert i mot er Bibelen full av vaklande og vikande menneske, personar alle kan identifisera seg med, og som gir innblikk i det djupt menneskelege på ein måte som få andre religiøse tekstar.

Det er likevel ikkje tvil, men tru, som er det Jesus spør etter og som vert sett fram som nøkkelen til livsvisdom, både i filosofisk og i ei meir praktisk tyding. I eit interessant møte mellom Jesus og ein romersk offiser, får sistnemnde si resolutte tru Guds son til å undra seg! Det er oppsiktsvekkjande i seg sjølv.

Eit viktig spørsmål her blir dermed kva bilete vi eigentleg har av det å ha tru. Dersom den kristne sjølv har eit ubevisst bilete av tru som noko mindre vidsynt, er det tid for å ta ein fot i bakken. Dersom det å tilkjennegi og utbrodera tvil liksom er meir autentisk enn eit vitnesbyrd om tru, trengst eit korrigert bilete av tru.

Tru dreier seg nemleg ikkje først og fremst om ei haldning til det eine eller andre, men om det trua retter seg mot, altså kva ein trur på. For alle sympatiske framstillingar av tvil, anten det er i populærkulturen eller elles, er det viktig å minna om det er tru, verksam i handling, som er det livsforvandlande prinsippet Jesus lærte disiplane. Det endrar både einskildmenneske og samfunn.

Tvil, med utgangspunkt i ei bibelsk livsforståing, kan gjerne sjåast meir som fortviling, fordi det mest grunnleggjande i livet står uavklart. Det er ein ting å erkjenna at tvil er ein del av menneskelivet, men noko heilt anna å opphøgd det til eit ideal og eit livsprinsipp.

I den grad prestar, pastorar og kristne elles føler at det å visa fram eiga tvil i møte med ei tvilande samtid, er det vel meir sjanse for at ein går i eitt med det sekulære tapetet, enn at ein formidlar håp og nytt liv?

I Dagens nylege podkast frå Arendalsveka, var historieprofessor Helje Kringlebotn Sødal innom dette at kristen sjølvkritikk etter kvart er ei svært oppgått løype. Professoren poengterer at det er tid for ei meir positiv kristen sjølvforståing. I denne samanhengen kan vi også plassera tendensen til å heia på tvil.

Det er nemleg grunn for å spørja om tvil ikkje har fått eit ufortent godt rykte. Jesu kortfatta konklusjon etter først å ha teke seg tid til sin tvilande ven, trengst verkeleg i vår tid: «Sæle er dei som ikkje ser, og endå trur».