Jo visst, alt vi eig høyrer deg til, Gud, men la meg ha over 90 prosent til meg sjølv!

I dei mange og svært omfattande teologiske diskusjonane knytt til homofili og samliv som har dominert kyrkja i dei seinare åra, har eg mange gonger fått høyra ulike variantar av at «kyrkja heller bør snakka om det sentrale, det som gjeld alle».

Poenget kan vekkja ein viss gjenklang. Vi treng å ta oppgjer med synder som er aktuelle i eige liv. Det er eit godt og evig aktuelt poeng.

Flisa og bjelken

Er det noko Jesus tydeleg arresterer, er det vår hang til å påpeika urett i andres liv, mens ein har forsvaret parat for det som føregår i eige liv. Det er ein grunn til at «flisa og bjelken» er blitt faste uttrykk i språket vårt, for å seia det slik.

Men handlar dette ønsket om å snakka om meir «sentrale synder» om eit genuint ønske om å la Bibelens lære korrigera og frigjera oss? Ei anna forklaring kan nemleg berre vera den høgst menneskelege motviljen mot omvending.

Tiande og førstegrøde

Slike tankar har dukka opp når eg i det siste har høyrt ulike samtalar i kategorien «kristent pengesnakk». Det går på gjevarteneste og det gammaltestamentlege prinsippet om «tiande», altså det å gje ti prosent av alt ein tener til arbeidet i Guds rike.

Som eit tilleggsprinsipp kan nemnast det litt arkaiske «førstegrøde». Altså at ein ikkje berre gir når alt det andre er betalt, men at ein først set til sides pengar til Guds rike, og deretter ser kva ein har att til andre ting.

Uttrykket har sitt opphav i Det gamle testamentet, der det første ein haustar av ei avling, er rekna for å vera det beste, og dermed er det som blir ofra til Gud.

Kraftfullt om eigarskapsforhold

Kanskje så mykje som 25 prosent av Jesu undervisning dreier seg om forholdet vårt til pengar. Andre meiner prosentdelen ligg på 15. At det er eit tema ein bibellesar ofte kjem borti er uansett heilt klart.

Kyrkjeliturgien knytt til takkofferet slår det enkelt fast: «Evige Gud, di er jorda og det som fyller henne. Alt vi eig høyrer deg til. Av ditt eige gir vi deg attende». Kraftfulle ord!

Dersom denne bøna formulerer den heilt sentrale realiteten om eigarskapsforholda i Guds rike, då er det ganske spesielt å vera kritisk til konseptet tiande, for å seia det rett ut.

I lys av liturgien og bibelord elles, høyrest det å setja av ti prosent ut som ein plass å starta, og ikkje eit særskilt «nivå for vidarekomne».

Problemet med «taus tru»

For ein kristen er det eit problem når tru blir verande tankar og ord. Problemet er at gjerningane skal vi helst ikkje seia for mykje om.

Då fryktar vi å vera dømande, og det skal vi i alle fall ikkje vera. Slik sett viser vi kanskje ein type nestekjærleg omsorg ved å praktisera slik taus tru.

Men bieffekten er at vi sluttar å snakka om ansvaret for å gje. Ikkje berre for at fleire fattige skal få brød på bordet.

Ikkje berre for å sikra drift av godt arbeid. Men først og fremst å bli friare frå den formidable makta pengane har over oss.

Dessutan, som i all annan kommunikasjon, skapar det tause noko utrygt. Å vera konkret er truleg den einaste måten vil kan snakka meiningsfullt om pengar på i denne samanhengen. Og for så vidt om alle spørsmål knytt til det kristne livet.

Ingen utan Gud dømer, det er kristen barnelærdom. Men det er berre å sjå på apostlane i Bibelen. Dette faktum «at Gud dømer» var aldri meint til å gjera oss til tause kristne som ikkje maktar å formulera noko om det gode liv i Guds rike

Det gode liv er eit liv der sanninga får stadig meir plass enn sjølvet.

Podkast som skapte debatt

Debatten etter podkasten «Presten og pastoren», der prest Vidar Mæland Bakke og pinsepastor Per Eivind Kvammen gir ei kjensle av at kristne er gode på å mala seg opp i eit hjørne og setja munnkorg på seg sjølv når det gjeld samtalar om krevjande sider og tabutema ved det kristne livet. Slik som om pengar.

Bakke og Kvammen gjer eit forsøk nettopp på å vera konkrete, livsnære og ærlege i pengesnakken sin. Det same gjorde Ottosen og Hovland i ein annan podkast sist oktober. Slike samtalar er lærerike, og vi bør lytta oss inn og øva på å seia høgt for oss sjølv og andre korleis vi forvaltar rikdomen vår.

Åndeleg helse

Per Eivind Kvammen, pastor i Sentrumskirken i Sandnes set ord på noko vesentleg når han seier at det ikkje er «sunt å tjene mye penger uten å lære å gi». At dette ikkje handlar om sur plikt eller gjerningskristendom, men om god åndeleg helse, er eit nyttig perspektiv.

Kristne i Noreg vart nyrike som resten av samfunnet då olja spruta opp og transformerte økonomien frå starten av 70-talet. Vi bør innrømma at vi er tekne på senga av kreftene i pengane.

At ord om gjevarteneste skulle vera manipulering eller maktspråk, slik VID-stipendiat Hans Eskil Vigdel innvender, synest å snu heile problemstillinga på hovudet. Det er å gjera materialismen og pengane til vårt trygge utgangspunkt.

Fjas- eller realitet?

Men sanninga, slik vi formulerer det bibelsk og liturgisk, er tvert i mot: Alt er Guds, og fridomen er å sleppa taket i ideen om at pengane er mine. Slike formuleringar vert likevel berre fjas frå mi side, om eg ikkje passar på at det stadig går pengar frå kontoen min til ulikt arbeid i Guds rike.

Det er nemleg pengane som manipulerer oss. Om Jesus snakkar 15 eller 25 prosent om pengar, er ikkje så nøye.

Hans utgangspunkt er at pengane er den mest aktuelle av avgudar. Er trur ein kvar ærleg kristen vil innrømma at ein i ulik grad kjenner draget frå denne sanninga, og kor treffande Meisterens utfordring er.

Nett i det eg får lyst til å smella til, om ikkje anna for å ta eit oppgjer med min eigen manglande raushet, kjenner eg at eg også mistar motet. Eg trur nettopp slikt vitnar om kreftene som er i sving her.

Pengar passar godt

Så om nokon seier vi bør ta opp synd som gjeld oss alle, er faktisk dette med pengane heilt perfekt. Her er vi alle i same båt.

Bibelen utfordrar fattig og rik til å gi, og i dag som til alle tider gøymer denne utfordringa noko av dei mest motkulturelle og gudsrikefremjande som kan skje i livet vårt som kristen.

Så la oss snakka om pengane våre, forbruket vårt. Set ord på det gjerrige, grådige og gåvmilde, slik at eg kan kjenna det att. Men framfor alt la oss gi for å bli fri.