«Lei av jula»-mentalitet som nasjonal sjølvskading

Når Unge Venstre stadig utfordrar dei felles heilagdagane som vi har her i landet, må vi til slutt ta dei på alvor, sjølv om forslaget deira til «rødedags-konto», verkar i grunn altfor utdatert til å koma frå eit ungdomsparti.

I tillegg til sundagen har vi altså her til lands 10 andre raude dagar i kategorien heilagdagar. Desse er fordelt utover året, og er knytte til kristne høgtider som har ein lang tradisjon bakover i hundreåra som har gått sidan landet vårt vart kristna.

I ei tid som vår, sterkt prega av individualistiske straumdrag, er det ikkje særleg overraskande at ordninga med felles fridagar vert utfordra. Folk har blitt stadig meir vane med tilpassing til individuelle preferansar på svært mange område. Kvifor ikkje gjera det same med heilagdagane?

I tillegg til individualisme, verkar sekularisering også inn. Fridagar er vel og bra, men kvifor skal nettopp dei kristne høgtidene favoriserast? Mange borgarar har i dag andre religionar og tradisjonar og med det andre behov knytt til markeringar og fridagar. Folk utan religion kan dessutan ønskja seg fri til heilt andre tider. Ei meir fleksibel løysing vil kanskje kunna imøtekomma denne meir komplekse røynda?

No er det neppe ei overrasking at denne avisa stiller seg svært kritisk til å gjera noko med heilagdagane her til lands. Dei representerer vår tusenårige kristne tradisjon. I tillegg er det faktum at våre høgst ulike liv vert knytte i hop av ein samanfallande kalender eitt av dei mest fellesskapsfremjande tiltaka ein kan ha i ei tid der mykje anna er prega av fragmentering. Det er vel verdt å hegna om.

Det er interessant at nettopp landets eldste parti, Venstre, har eit ungdomsparti som stadig prioriterer å kritisera ordninga med heilagdagar. Ein skulle tru at slike miljø visste betre enn å skalta og valta med dei lange linjene. Nyleg var det Hein Toresønn Økseter Knudsen, vara til ungdomspartiets landsstyre, som i VG kunne fortelja at han var «lei av jul», og argumenterer med at det er feil at folk nærast skal «tvingast» til å ta fri på ei tid der det kanskje passar dårleg.

Det kan kanskje verka som om hungeren på merksemd tek overhand her, men saka om å gjera såkalla raude dagar valfrie, utgjer faktisk ein raud tråd i ungdomspartiets utspelsarkiv frå året som snart ligg bak oss. I april i år var til dømes også nestleiar, Hans Jacob Huun Thomsen, ute med same bodskap, ei vidareføring av ein debatt som tok til alt i januar, etter at heilagdagsrevisjon også var heftig debattert (seinare også gjennomført) i Danmark.

Thomsen poengterte i eit innlegg i nettavisen at han «som personleg kristen» ville avkrefta påstandar om at argumentasjonen hans handla om manglande innsikt i verdien av kristen kulturarv. Kristenarven kviler ikkje på nokre felles offentlege fridagar, men vil bestå utan hjelp frå slike ytre strukturar.

I innlegget sitt kokar Thomsen den kristne kulturarven ned til «verdier som nestekjærlighet, solidaritet og ydmykhet», og meiner derfor denne arven står sterkt – også utan felles ytre uttrykk som heilagdagane representerer.

Tanken om at ideane våre er viktigare enn konkrete uttrykk for dei, ser ut til å ha fått ordentleg fotfeste når ein ser nærare på argumenta i ein debatt som dette. Ytre uttrykk for fellesskap vert redusert til ei bisak. Det sentrale ligg i oppfattingane hos den einskilde, og desse oppfattingane skal i neste omgang vera det styrande.

Vi finn att same tankegang også i iden brennbare kjønnsdebatten. Ideen om at «kjønn sit i tanken og sinnet» hos den einskilde har faktisk har fått gjennomslag i lovverket, som no fortel at vi kan skifta juridisk kjønn med eit enkelt skjema. I neste omgang er vi alle forplikta på kvar og ein sin subjektive og opplevde røyndom, og så må vi berre navigera etter beste evne, sjølv om ein stadig oftere kan få kjensla av å byta på å vera bowlingkuler og kjegler på ein bane utan reglar.

Nedvurdering av ytre uttrykk for fellesskap og trua på at vi kan bygga fellesskap utan felles ytre referansar, er eit overmot det er grunn til å vera sterkt kritisk til. At Unge Venstre, som ofte refererer til fellesskap og inkludering ikkje ser kor viktig det er å verna om dei få felles referansepunkta vi har i ei stadig meir individualisert tid, er leit. At dei i tillegg brukar krefter på ein kamp som minner om nasjonal sjølvskading er blant dei meir underlege politiske prioriteringane frå året som gjekk.

Når julehelga no snart står for døra, er det meir nærliggjande å grunna over kor ofte nettopp det at vi har nokre felles merkedagar – dagar vi står fritt til å fylla med kva vi vil – gjer at vi har litt meir felles med den elles framande medborgaren vi støyter på i forbifarten. Å løysa opp endå fleire band mellom oss, kan sikkert tolkast som fridom, men resultatet er demontering av eit fellesskap vi sårt treng.

Vi kan gjerne dyrka nasjonalt fellesskap som varme kjensler om vi finn det i oss. At fellesskapen kjem synleg til uttrykk i kalenderen vår tilfører imidlertid noko handfast og forpliktande som alle ekte fellesskap treng om dei skal vara.