Når Israels vener opnar døra for antisemittisme

Den norske kyrkja får i ein rapport sterk kritikk for karikerande forkynning om jødane og jødedommen og manglande kunnskap om den jødiske arven. Kyrkja har ikkje tydeleg nok teke oppgjer med antisemittismen i mellomkrigstida.

Dette er ein viktig rapport som eg håpar Den norske kyrkja tek på djupaste alvor. Og samstundes: Kan generalsekretærar og fotfolk i misjonsorganisasjonar tenkja at dette er noko berre biskopane må gå inn i?

Den norske Israelsmisjon har, etter lang tids påtrykk, teke tak i antisemittiske utsegner frå eigne leiarar i mellomkrigstida og rett etter krigen. Frelsesarmeen har, etter ein kommentar eg skreiv i Vårt Land, engasjert HL-senteret for å kartleggja si eiga krigshistorie og forholdet til jødane.

Eg kjenner ikkje til fleire kristne organisasjonar enn Israelsmisjonen og Frelsesarmeen som har gått inn i si eiga fortid av antijødiske haldningar. Kan vi vera sikre på at alle andre var upåverka av den antijødiske samtida på 30-talet? Tok norske bedehusleiarar oppgjer med jødehatet?

Ein samla fornt av kyrkje- og kristenleiarar protesterte mot arrestasjonen av norske jødar. Men «Hebreerbrevet» kom først 10. november 1942. Då var det for seint. Jødiske menn hadde i minst to veker vore internerte under grufulle forhold. Det var berre dagar igjen arrestasjon av kvinner, barn og eldre og til deportasjonen. Biskopane har fått godt grunngjeven kritikk for å ikkje å ha sagt noko tidleg i 1942. Men kva gjorde misjonsleiarane før det var for seint? Bør dei laga ein felles kommisjon for å granska si fortid?

Endetid og jødar

Hamas-terroren og krigen i Gaza har ikkje berre utløyst ei ny bølgje av jødehat, men også ein ny, heftig runde med debatt om endetida, særleg i Dagen. Kanskje er det dei pinsekyrkjelege og karismatiske delane av lesarane av Dagen som er mest opptekne av endetida. Men andre kristne leiarar bør ikkje teia.

Det går ei dyster line frå historiske kristne rop om å «drepa dei som drap Kristus», til forestellingar om korleis Gud i endetida brutalt skal straffa jødane som ikkje tek imot Kristus. Dette minner om ein seigliva fordom om at jødane har seg sjølve å takka for forfølging.

Eg diskuterer ikkje teologi om endetid. Men mange som kastar seg inn i debatten med skråsikre oppfatningar av bibelvers i GT og NT, har tydelege eller underliggjande oppfatningar om jødane sin lagnad i endetida. Eg spør debattantane: Vil de seia det same direkte til ein norsk jøde som de frimodig og utan atterhald skriv i avisa?

Verre enn Holocaust?

Lat meg ta to døme: Forkynnar Ivar Haugsbakk er, gjennom bøker og debattinnlegg, ein aktiv formidlar av dispensasjonalismen. Denne teologien seier at dei som har teke imot Kristus, skal rykkast opp før trengselstida. Jødane må derimot gjennom grufulle trengsler.

Haugsbakk skreiv i Dagen i 2022: «Det er ikke uten grunn at denne kommende tid vil bli den hardeste tid det jødiske folk noen gang har opplevd, for her skal de som ikke har en bekjennende tro på Gud, lide under både trengsel og vrede». (…) «En stor del av folket skal ikke omvende seg og bli drept (…) to tredjedeler skal utryddes og omkomme…».

Redaktøren i Dagen, som sette dette på trykk, heva ikkje augebryna før eg spurde om jødane i endetida verkeleg skal få det verre enn Holocaust. Då gjekk han i rette med «kristne endetidsgrublerier» som «nærmer seg antisemittisme›.

Kristne leiarar som elles ser det som ei viktig oppgåve å rettleia misjonsfolket, heldt i samla flokk munn i møte med endetidstankar som må kunna kallast kristen antisemittisme. Er endetidsdebatten eit vepsebol dei held seg unna?

Gud utløyste Hamas-terror?

Ein svært aktiv skribent i Dagen og Norge Idag er Per Haakonsen. Der er han ein av dei aller ivrigaste forsvararane av Israel og Israels krigføring i Gaza. Men hans underliggjande kristne perspektiv på staten Israel kom fram då han i Dagen før påske i år skreiv at bak Hamas-terroren 7. oktober «kan vi se Guds finger», – fordi terroren samla eit farleg splitta Israel.

Det aller verste som har skjedd jødane gjennom historia, er ifølgje Haakonsen ein del av Guds eigen plan for Israel. Haakonsen skreiv at Herren «med svøpe» har «samlet sitt folk»: «Det begynte med tsarens pogromer på slutten av 1800 tallet, det fortsatte med jødeforfølgelsene under nazismen. I vår egen tid kan vi nevne forfølgelsene under kommunismen i Sovjetunionen og i de arabiske land.»

Det neste er, ifølgje Haakonsen, at Gud kan bruka jødehatet i USA til å «drive jødene (..) tilbake til Israel. Krigen i Gaza kan sees som et virkemiddel til dette».

Vi som har trudd at antisemittisme, drap, Holocaust og Hamas-terror er djevelsk vondskap, får altså høyra at det var Gud som har vore og er på ferde, for å oppfylla ein frelsesplan, slik nokre kristne krinsar ser det. Skal vi følgja denne endetidslogikken, må vi slutta å kjempa mot antisemittismen, sidan den er eit av Guds verktøy.

Eg misunner ikkje jødane rolla som «Guds utvalde folk» og som objekt i kristne endetidsgrublerier.

Glorifisering av hat

Dette er ein Israel-venskap som opnar døra for antisemittisme. Det er utoleleg glorifisering av hat, vald og folkemord.

Etter at Haakonsen hadde skrive, spurde eg i ein epost sjefredaktør Vebjørn Selbekk om det ville koma ein artikkel med overskrifta «Dette er ikkje min Gud». Det er tre månader sidan no, eg har ikkje sett noko svar.

Då får eg skriva og konkludera for eigen del: Dette er ikkje min Gud.

Når kristne endetidsgrublerier nærmer seg antisemittisme