Kommentar
Når «nyansar» om islam kastar uhyggelege skuggar
Ei dansk storavis publiserte nyleg ein islamkritisk leiar som slamra med tittelen. Heller enn å kritisera ei unyansert overskrift, bør vi gå til kjernen.
Publisert
Sist oppdatert
Når danske B.T. publiserer ein leiar med den desillusjonerte tittelen «Islam og Vesten er uforenlige», vekkjer det debatt. Sjølv om dansk debatt til vanleg er kvassare enn her på berget.
Til Vårt Land seier representant for Islamsk Råd Norge mellom anna at avisa «bør gå i seg selv».
Annonse
Det er sant at tittelen på B.T.-leiaren er uforsonleg. For eksempel kan det definitivt vera gode grunnar for å nyansera omgrep som «Vesten». Men er ikkje dette sidespor?
Meir enn ei hissig overskrift
Ein bør nemleg snarast mogleg koma til poenget. Nemleg at leiaren er meir enn ei oppøst overskrift. Bakgrunnen er nemleg avisas eigen gravande journalistikk blant danske muslimar. Dessutan ei anna dansk storavis, Jyllands-Postens funn i ei ny haldningsundersøking.
Utan å tru at slike funn viser «heile biletet», avdekkjer undersøkinga urovekkjande tendensar og haldningar.
Ifølgje Jyllands-postens tal meiner over ein tredjedel av Danmarks muslimar at Hamas terroråtak mot sivile i Israel den 7. oktober 2023 var «berettiget».
Avisa Jyllands-postens podkast, «Hvis du vil vide mere», gir oss ein utdjupande samtale mellom tidlegare imam og debattant Mohammad Khani og avisa sin sjefredaktør, Marchen Neel Gjertsen. Det er vel verdt å lytta inn om ein ønskjer å forstå meir.
Forbløffande konklusjon
Kritikarar mot dansk journalistikk og mot spørjeundersøkinga til Jyllands-Posten bør i alle fall merka seg at ein som Khani her får svært gode rammer til å forklara.
Annonse
Få vil meina at ei spørjeundersøking fortel alt om eit fenomen.
Mohanmmad Khani er ikkje uventa svært kritisk til spørjeundersøkinga. Han påpeiker at dette er «komplekse» spørsmål. Undersøkinga har ikkje nyansane som trengst. Dei muslimske respondentane sine haldningar blir forenklande framstilt.
Få vil hevda at ei spørjeundersøking fortel alt om eit fenomen. Men dei fleste meiner likevel at haldningsundersøkingar er nyttige verktøy i eit offentleg ordskifte. Khani dreg derimot ein forbløffande konklusjon. Nemleg at spørjeundersøking som metode er «udemokratisk».
Det er verdt å minna om at svært mykje av akademisk arbeid kviler nettopp på denne metoden. Ikkje fordi svara i ei spørjeundersøking fangar opp alt som er å seia om eit tema, men fordi det gir ein indikator. Fordi vi har velprøvde måtar å vurdera representativitet på, og fordi det finst medvit om kva avgrensingar som ligg i metoden.
Ei meiningsmåling vert aldri rekna som fasit innan noko samfunnsområde.
Det er urovekkjande når ein som Khani, i staden for å sjå nærare på viktige funn, svarar med å diskreditera ein veletablert arbeidsmetode som vi brukar overalt for å forstå samfunnet vårt betre.
Seriøst arbeid
702 av Danmarks 300.000 muslimar var respondentar i undersøkinga. Det finst ikkje noko dansk manntal for religiøs tilknyting. Med alle vanlege atterhald, er dette likevel så nær representativitet som ein kjem.
Undersøkinga har blitt gjennomgått av fagekspertise ved Aarhus universitet som ikkje fann kritikkverdige metodiske forhold.
Annonse
Khani, som verken vil seia noko om eiga haldning til 7. oktober-angrepet, eller kommentera om Israel har rett til å eksistera som sjølvstendig stat, meiner ikkje tala frå undersøkinga fortel nokon ting. Han brukar i staden mykje av taletida si til å problematisera at 7. oktober var eit terrorangrep i det heile.
Det er så mange «nyansar», «så mange forskjellige oppfatningar», fordi det er så «kjempemasse fake news», seier Khani.
Skal vi dermed ha forståing for at danske muslimar svarer som dei gjer?
Skumle skuggar
Skal desse «nyansane» få oss til å bli med Khani inn i forståinga av at 7. oktober likevel ikkje var eit terroråtak? Dei nyanseringane Mohammad Khani etterspør, gir dessutan dansk presse rikeleg med rom til å utbrodera.
Det er berre eitt problem.
Nyansane Khani tilfører, er ikkje oppklarande og opplysande. I staden kastar dei uhyggelege skuggar.
Ta spørsmålet om Hamas. «I hvor høy eller lav grad sympatiserer du med Hamas?» spør undersøkinga. Til dette svarer rundt kvar tredje respondent i «høg» eller «nokon» grad.
Annonse
Nyansane Khani tilfører, framstår ikkje oppklarande og opplysande, men snarare som uhyggelege skuggar.
Undersøkinga viser vidare at det er meir sympati med Hamas blant dei unge enn blant dei eldre. 44 prosent av dei mellom 19 og 29 år sympatiserer med Hamas i «høg» eller «nokon» grad.
33- åringen Khani framstiller terrororganisasjonen Hamas som «eit mottrykk». Eit reint produkt av Israels rørsler. Behovet for nyansar synest vera svært få på dette punktet.
«Meiner du staten Israel rett til å eksistera?» er eitt av dei andre spørsmåla som respondentane tek stilling til. 44 prosent svarer «nei» på dette spørsmålet.
Men igjen er det metoden som får gjennomgå. Khani kallar sjølve spørsmålet om Israel er ein legitim stat for «antidemokratisk» med bakgrunn i at «statsdanninga i Israel ikkje har funne stad etter ein demokratisk prosess».
Ut frå denne logikken er det mange av verdas statar som ikkje kan seiast å vera særleg legitime.
Ikkje tilbakevist
«Jeg vil si at det er antidemokratisk å si at Israel er legitim som stat», poengterer debattanten, som understrekar at han er mot ei tostatsløysing, ettersom staten Israel er «illegitim».
Det er skremmande når metodekritikk synest å stå langt sterkare enn kritikk av det verste terroråtaket mot jødar i nyare tid.
Tankegodset som kjem til uttrykk i den ferske danske haldningsundersøkinga blant muslimar, vert dermed ikkje i nemneverdig grad tilbakevist av Mohammad Khani. Dei vert langt på veg stadfesta.
Annonse
Gjennomføring av kvalitetssikra spørjeundersøkingar og seriøs kartlegging er ikkje «antidemokratisk». Å stilla spørsmål er heller ikkje «antidemokratisk». Det er tvert om skremmande når metodekritikk synest å stå langt sterkare enn kritikk av det verste terroråtaket mot jødar i nyare tid.
Då har ein kanskje avslørt eit reelt haldningsproblem. Med all nødvendig nyansering.
