Professor: Pressa tek feil når dei kallar Ukraina-krigen «vår krig»

Å kalla nokon for «ekspert» på eit eller anna område, tyder at vi meiner vedkommande sit inne med kunnskap som vi andre ikkje har. For ein sosiolog kan ein militær offiser vera ein slik «ekspert», liksom offiseren ikkje veit det ein sosiolog veit.

Når det gjeld Ukraina, kan mange kjenne seg som «ekspertar», utan at dette treng vera anna enn at ein veit noko som den andre ikkje veit – og at dette gjer at ein kan kalla seg for «ekspert», på visse område.

I media er det særleg militært personell som står fram som «ekspertar», og dette verkar rimeleg dersom ein ser på konfliktane som motsetnad mellom folkegrupper.

At konfliktane i Ukraina i utgangspunkt først og fremt var av eit anna slag enn militære krigar, er ikkje like opplagt. Her treng ein både samfunnskapelege folk og historikarar.

Det utvalet som skulle råda politikarar til å trekkja dei rette avgjera, har stort sett hatt historikarar til å råda seg og til å skilja mellom eit eindimensjonalt Etnos og eit fleirdimensjonalt Demos.

I Noreg kunne det vore naturleg å lesa Arne Bergsgard for å kunne hevda at folk høyrer saman for det eine eller det andre. Dei som kan seie at dei har slike ting som mål, religion og etnisitet, høyer til Demos. Etnos går ut på at folk høyrer saman fordi dei deler dei same rettane og pliktene. Jf. «folkesuverenitet» og «rettsfellesskap».

Ein ekspert i militære spørsmål kan nok gje gode råd der konfliktane går ut på å vinna, eller i det minste å ikkje tapa. Føremålet med konfliktforståinga vert då å skaffa pengar til våpensystem og til humanitært arbeid. I Ukraina blir trusselen at russarane skulle vinna, eventuelt med atomvåpen.

At denne trusselen er nokså illusorisk, og at russarane heller vil vende seg mot aust og sør dersom dei vert pressa for hardt i vest, er nok atskilleg meir realistisk. Trusselen frå Kina og Briks-landa kjem her i første rekkje.

Førestillinga om Ukraina som eitt land, synest vera overhengande mellom «ekspertane» i vest, mellom dei som minnest «Auschwitz» og «Holodomore». Vender vi oss mot aust, mot dei vi finn i festningsbyen Sebastopol, er orienteringa ein annan.

Like fullt talar Zelenskyj om å gjenerobre «heile Ukraina». Her synest Samuel Huntington å vera meir realistisk då han talte om å dela Ukraina, meir og mindre etter religiøse liner – dei gresk-katolske mot dei russisk-ortodokse.

Når det gjeld det vestlege omgrepet «annektering», er dette eit omgrep som ein finn både i vest og i aust. I aust blir «annekteringa» helst forbunde med tsarane si «annektering» av landområda rundt Ukraina. Dette gjekk ikkje minst ut over Polen. I vest tyder annektering det Khrusjtsjov gjorde mot Ukraina nyleg, meir og mindre i fotspora til Lenin og Stalin.

Her kunne det nok argumenterast mot norsk presse for ikkje å publisera historiske kart over Ukraina.

Pressa kan også kritiserast når visse aviser omtalar krigen i Ukraina som «vår krig». For å kunne halde på sin status som «ekspertar», er dette å gå langt over streken.

Dei av oss som er så gamle at vi hugsar krigen, er uttrykket det same som det nazistane brukte, når dei ville framstilla Tysklands krig mot Russland som «vår krig».