«Sant» og «usant» er ei primitiv tilnærming

Presten Kjell Arne Norum reflekterer klokt over sann og usann vitskap på dagen.no (21.2.) Gamle «sanningar» gir eit utgangspunkt for vidare forsking. Ikkje mykje av legevitskapen i dag er som for 100 år sidan. I si tid berga han likevel mange liv.

Klimaforskinga byggjer på vitskapelege metodar. Fagmiljø og forsking kjem stort sett til dei same resultata. Tilsvarande uavhengig motforsking er det lite av, eller ho hamnar på same konklusjon. «Menneskeskapt».

Sann og usann vitenskap

«Menneskeskapt»

Omgrepet menneskeskapt er eit konfronterande og difor dårleg ord. Alle veit at mesteparten av klimagassane er naturskapte. Sjølv brukar eg heller «mennesketoppa» om produksjon av klimagassar.

Så er «skeptikarane» nokså hardtslåande på at mennesketoppa utslepp ikkje betyr noko som helst. Sjølv trur eg at 55 milliardar tonn klimagass i året har same funksjon som ein ser i ølglaset. Det er dei siste dropane som får glaset til å renna over.

55.000.000.000 tonn årlege gassutslepp kan gangast med 10-20-30-40-100 år – alt etter kor lenge me held fram med desse utsleppa.

Kvar gong du set deg i bilen og brenn av ein kilo bensin/diesel produserer du 3,17 kg CO₂. (Høyrest snålt ut, men det har med atomvekt å gjera. Oksygenatomet veg meir enn karbon og hydrogen som bensin er sett saman av).

Spelar ikkje ditt utslepp nokon som helst rolle – saman med utslepp får hundre-milliontal bilar, båtar, fly, industri og anna menneskeverk?

Kloden treng karbon for at plantar skal gro, men det er feil å tru at CO₂-produksjon og CO₂-opptak balanserer kvarandre i vår tid. Dei siste 50 åra har CO₂-innhaldet i atmosfæren auka med over 30 prosent og akselererer. Det er eit problem.

Global oppvarming

Nokre avviser global oppvarming. Det er å avvisa målbare fakta. Kloden er no varmare enn den har vore så lenge målingar har vore utførte, og som modellar syner: Mykje lenger enn det.

Forsking i meteorologi syner at ein auke på få grader skapar store endringar i vêrsystema. Meir vind, meir vatn, meir tørke. Men dette kjem ikkje jamt fordelt.

Vinden kjem i meir ekstreme variantar. Vatnet gir flaum og stormflo. Tørken spreier seg med temperaturrekordar i tidlegare fruktbare område. Matplantar tåler ikkje lengre periodar mellom 40–50 grader, som ein no opplever i større delar av den matproduserande verda enn tidlegare.

Faktabasert vitskap

Temperaturstigninga er ikkje jamn. Me kan få det kaldare, sjølv om kloden blir varmare. I møte med 30 grader minus i Arktis og langs Grønlands-kysten, blir Golfstraumen nedkjølt og søkk til botnen på ei rundreise der den blir oppvarma i tropane og Mexicogolfen.

Med stor snøsmelting på Grønland, vil straumen i staden leggja seg under flytande ferskvatn på null grader. Utan dette navet, kan straumen ta andre vegar enn langs norskekysten.

Klimakrisa

Å bagatellisera eller hausse opp klimakrisa basert på eit par grader, er neppe den beste tilnærminga. Sjølv ser eg heller på konsekvensar av temperaturstigninga, og den er dramatisk – mennesketoppa eller ikkje.

Den er ikkje så dramatisk for kloden, for den vil tilpassa seg og overleva. Kloden har vore mykje varmare enn i dag.

Men temperaturauken er dramatisk for mange artar, også for menneskeætta.

I tidlegare varme tider var kloden grisgrendt. Berre i mi levetid har folketalet auka meir enn tre gonger, frå 2,5 til over 8 milliardar menneske. Desse skal alle ha mat på bordet kvar dag – i ei verd der tørke råkar matproduksjonen.

Sjølv i vårt privilegerte og kjølige land ser me skader av nokre veker tørke i mai. I Spania er tørke supplert med 40 grader pluss. Det same i store matkammer, som flatbygdene i USA og andre stader. Dette er krise for fleire milliardar menneske.

Føre var

Kvar generasjon har ansvar for å forvalte kloden som best ein kan. Det er menneskeættas viktigaste etiske plikt. Då bør ein leggja vekt på det verste vitskapelege scenariet.

Sjølv kan eg ikkje stikka hovudet i sanden og tru at alt ordnar seg. Om ein trur eller mistrur klimaforskinga, vil fasit råka etterslekta vår. Mine ufødde tipp i n'te oldebarn blir like mykje mine barn som dei nolevande.

Om klimaforskarane har rett, er det bokstaveleg ei dødssynd ikkje å la moderasjon overstyre fråtsing i avgrensa ressursar.

Har klimaforskarane feil, menneskeskapt aktivitet er bagatellmessig, so har inga skade skjedd. Måtehald er etisk betre enn skeivdelt overflod, det vere seg mat, energi eller mineral.

Utfordringa er at det egoistiske menneskesinnet ventar at dei andre skal syna måtehald.

«Alt jeg klarer å tenke på, er flyreisen og utslippene»