Skal venstresida ha monopol på kva rettferd er for noko?

Det er eitt ord i språket som er vanskelegare enn kanskje alle andre – rettferd. Alle er opptekne av det, men legg heilt ulike tydingar og meiningar inn i det.

Legg merke til dei minste småungane. Tre av dei fyrste orda dei lærer å bruke, er «mamma», «pappa» og «urettferdig».

Alle vil ha noko, få noko, bli tildelt noko. Krangelen tek til alt i syskenflokken og barnehagen. «Å, det er så urettferdig!» (at ho eller han får meir enn meg!).

Ein dei store guruane i statsvitskapen frå 1960-talet var professor David Easton i Chicago. Læreboka var «Political Man». Definisjonane hans står seg framleis. Kva er politikk?

Energien tømest – stearinlys i sikte

«Politics is the allocation of values in society.» Det vil enkelt seia at politikk handlar om korleis verdiar blir skapte og fordelte.

I dagens organisasjons- og partipolitiske strid finn me att det same. Jo lenger til venstre, dess meir vektlegging av at samfunnskaka må fordelast med større bitar til «dei som har minst», det vil seie dei offentleg orienterte veljargruppene som vedkommande parti siktar mot for å henta inn fleire røyster (studentar og elevar, innvandrarar, einslege og einsleggjorte, kunstnarar og kulturarbeidarar, arbeidslause, minstepensjonistar og mange organiserte og tariffbestemte).

Felles for alle desse er at dei vil ha ei «meir rettferdig» samfunnsutvikling, det vil seie meir pengar og nye gode til seg sjølv.

Jo lenger til høgre, mindre instinkt for fordeling, men dess meir vekt på å skapa vekst og gjera samfunnskaka større.

Vil eit parti ha fleire røyster, må det visa velvilje for privatdrift, bedriftseigarar (store og småe) og frie yrke, produsentar, investorar, gründarar, høgutdanna, ingeniørar, service – alle krefter som søkjer status og oppdrift frå ei «dynamisk» samfunnsutvikling.

No blir dragkampen om offentleg kontra private løysingar sett meir på spissen enn på lenge, takk vera eit valresultat der ideologane i SV og Raudt sit på vippen og dirigerer ei delvis moderat regjering av bønder og byråkratar.

Fritt sjukehusval, fritt skuleval og private tilbod innan helse og rus må no avskaffast eller takast ned til eit minimum.

Dei som «har mykje», dei med formue og eigedom, kan trygt takast. Opp med skattane, gjerne med tilbakeverkande kraft! Det er jo berre rettferdig at desse smarte kapitalistane, som syg og karar til seg frå velferdssamfunnet og gjer seg rike på vår kostnad, skal betala meir!

Men då svarar desse bedriftseigarane og familiane deira: Kvifor skal me betala meir skatt enn utlendingar som opererer i Noreg? Har me ikkje før vore rekna med i «spleiselaget» til Støre? Er våre hundretusen arbeidsplassar ikkje verdt noko? Trur nokon at «formuen» vår står daud på konto i reide pengar?

Kan nokon sjå for seg ein demokratisk veg ut av uføret?

Ei lita soge: Eg var sjølv ei tid offentleg lønstakar. 09–14 måndag–fredag. Alt på arbeidsplassen stod klart. Fast løn. Åtte veker ferie.

Så vart eg privat næringsdrivande nokre år. 07.30–18 måndag–laurdag. Ingenting ordna. «Løn» etter eigen innsats og drift. Ingen ferie.

Eg måtte då sjølv ha ideane, ta initiativ, halda orden og system, syta for arbeidsplassane, betala løner, faktura, forsikra, investera, marknadsføra, halda lager, utstyr, transport … Kort sagt: Ein måtte ta personleg driftsansvar og all risiko.

Nei, det er ikkje «bare å sitte og håve inn», som han seier, ein kjenning som er med på å drive dei større investorane og bedriftseigarane ut av landet.

For min del vonar eg at dei som er utdrivne til Sveits, snart kjem heim att.

Men då må det fyrst skapast betre skjønsemd her heime for at ingen i landet skal ha monopol på omgrepet rettferd.

Norske formuar er slett ikkje blitt skapte gjennom å utnytte velferdssamfunnet. Tvert om, det er formuane og verdiskapinga som har gjort velferdsstaten mogleg.