Sofie Braut er lei søvn-mas: «Bibelen er mest oppteken av at vi er vakne»

Eg vart brå-konvertert frå B – til A-menneske på ein utandørs sofa ein maidag då eg var 19. Eg hadde blitt utelåst, og tok tilflukt på ein sofa som også hadde stranda under open himmel.

Det hadde blitt lovleg seint kvelden før. Det vart også kun med ein knapp cowboy-strekk før eg vart røska ut frå søvnen med nærast himmelsk vengjesus.

Moral og business

Dette med søvn er like allment som døden. Det må rett og slett til. Dermed er søvn også gåtefullt og engasjerande, når ein først kjem i snakk om det. Og kva er no eigentleg verdig og rett søvn?

Avisframsidene vitnar om at dette ikkje berre engasjerer. Spørsmål om søvnmønster har nærast moralske overtonar. Det er også big business.

I «du-journalistikkens» tabloide høgborger, så vel som i dei kommersielle katedralar har skuldkjensla gode kår. «Så mye bør DU sove» er grunnforma av dagens søvn-journalistikk. Mange av oss er smerteleg merksame på at vi slett ikkje lever opp til gjeldande bod og råd.

04:20-syndromet

Det stadige «Har du sove godt?» er som ein moderne skriftestol, og den medfølgjande avlatshandelen er dessverre ikkje avskaffa.

La meg vera snar til å leggja til at eg sjølv har strevd med 04:20- syndromet i lange periodar. Det vil seia at eg vaknar, og ser det nemnde, eller eit nærliggjande høgst ukurant klokkeslett lysa grelt frå nattbordets ublide urskive. Med etterfølgjande umiddelbar innsikt: Du har ikkje sjanse til å dykka ned att i døsen.

Men kva hjelp er det då i å vita at eg burde ha sove minst åtte timar? Ein kan gjera eit fortvila overslag over avviket, men det bidreg neppe til betre livskvalitet der eg ligg vakande.

Uro, og meir uro

Som regel er det jo ei uro for noko som har jaga søvnen på dør i utgangspunktet. Det faktum at eg no heller ikkje får sova vert ei tilleggsproblemstilling som ein må få gjort noko med.

Og det gjer vi, når dagen kjem. Etter at preparat med «søvnhormonet» Melatonin vart gjort reseptfritt i 2020, har bruken skote rett i vêret. Aftenposten skreiv nyleg også at den reseptlagde bruken av slike preparat har blitt over tredobla for barn og unge i aldersgruppa 0–19 år, på dei siste ti åra.

Ein kan bli søvnlaus av slik statistikk. At vi ikkje tenkjer det er andre ting enn piller, preparat og syntetisk søvn som trengst til urolege barn er sprøtt.

Bananskal og «blue-blocking»

For den som vil leva nærare naturen, kan ein også kombinera inn ymse kjerringråd i jakta på optimal søvn. Ein gammal slager er kamillete før leggjetid. Effekten vert endå betre om du samstundes stikk føtene i ei epsomsalt-løysing. Kanskje det hjelper med å gløyma den halm-aktige kamillesmaken.

Kva med å variera med bananskal-te? Det skal bidra til å tyngja augelokka. Ein kan også innta den iført eit par spesialbriller med «blue-blocking»- teknologi, som sjaltar ut det blåe lyset som lyser mot oss frå alle skjermar som i alle fall aldri søv.

Å googla «food to sleep» rett før leggjetid bør ingen, uansett døgnrytme finna på å gjera. Ein blir rett nok matt. Men tanken på nært føreståande helsekost-handleturar kan fort ha akutt søvnutsetjande verknad.

Ti tusen lux

Det er dei som meiner at vi treng meir lys om dagen for å få den rette kontrasten mellom dag og natt. Som ein vidarekommen skreiv i eit forum: «Da kan kanskje ett grep være å skifte ut alle lampene eller lyspærene i huset». Enkelt og greitt.

Dagslyslampa er framleis ein slager på ønskjelista til den som har alt utanom sovehjarta. Om dei ikkje nett gir det trivelegaste lyset, eller er det vakraste tilskotet til interiøret, kan dei vera med på å gira deg opp, slik at du seinare fell meir til ro. Hugs berre å skru opp styrken til 10 000 lux for maksimalt utbyte.

Til slutt kan du krypa inn under vektdyna, visstnok ei anna investering i god søvn. Denne held deg nede natta gjennom, i meir bokstavleg forstand, ettersom ho må vega minst 10 prosent av kroppsvekta di.

Domsbodskap frå pulsklokka

Men, som eit progressivt menneske fortalte meg nyleg, er ein heller ikkje trygg om natta kjendest brukbar. Mang ei «helseklokke» er klar til å korrigera den vaknandes tilløp til tilfredse kjensler. «Poor sleep quality» kan nemleg koma som eit domsbodskap frå den kanten, same kva loppekassen har levert.

Det mest frigjerande eg har opplevd når det gjeld søvn, er heilt enkelt å akteptera det faktum at eg ikkje alltid søv så mykje. Å komma til meg sjølv. Vri meg ut av det grepet teknologi, velværebransje, media og ekspertvelde har på dette området. Å slutta å forherlega søvnen, har vore til stor hjelp. Det er dessutan heilt gratis.

Natt og dag i Bibelen

Som kristen har eg etter kvart blitt merksam på at Bibelen er mest oppteken av at vi menneske er vakne. Nikodemus kom trass alt til Meisteren om natta. Læresveinane skulle ha halde seg vakne i Jesu tyngste natt.

Stormen vart ikkje stilla før Jesus kom seg opp frå puta han låg på og kvilte på nede i kahytten, og i salmane er det tydeleg at bøn er noko som skjer både dag og natt. Alt i alt er det mangt eit trøystens ord til oss som søv lite, når vi ser etter.

Sjølv om eg vaks opp i ein atmosfære nær identisk med den som artisten Tønes karikerer i songen «Eg går og legge meg», har eg sjølv aldri blitt med over i dei fornuftige sine rekker. Desse som ikkje berre legg seg når dei bør, men som også dreg andre med inn i skjeringspunktet søvn/samvit.

Ein ranglar. Som står opp tidleg

Eg er framleis ein ranglar, og står for det. Alternativet er trass alt å ha ei eller anna søvnliding, med alle dei plager og pengeutlegg som følgjer med.

Så vil kanskje nokon spørja om det berre var tull at eg gjekk over i A-menneska sine rekker på den der utandørssofaen eg starta med?

Nei, slett ikkje. Det som skjedde var følgjande: Klokka hadde så vidt passert fem den morgonen eg låg utelåst. Då landa, av alle ting, ein fugl på hovudet mitt. På ein augneblink var eg lys vaken. Eg skjøna i same stund at denne vakre forsommarmorgonen, som så å seie kom til meg på fuglevengjer, var verdt å få med seg.

Men også dette: At morgonar generelt er verdt å få med seg. Dermed vart eg eit morgonmenneske, frå eine dagen til den andre. At eg dermed skulle gje opp kvelden og dei små timar, har alltid verka som eit urimeleg tillegg.

Så går det som det må: Ein skriv i staden eit forsvarsskrift for ranglarar i alle aldrar.