Statsrådsmakt – eit demokratisk problem

«Alle» veit at Arbeidarpartiet (og SV og Raudt, sjølvsagt) ikkje likar «privatskular». Dei likar det så lite at dei gjerne puttar idealistiske, non-profitt-skular med relativt høg foreldrebetaling og lågare statstilskot enn statlege og kommunale skular, i bås med dei verste døme på privatkapitalistisk grådighetskultur, jfr. tankesmia Agenda sin rapport tidlegare i år.

Det skjer fordi alt som kan stemplast som «privat», pr. definisjon må vera noko negativt. Ordet fremjar eit idelogisk tunnelsyn.

Statsrådar har stor makt. Slik må det vera, for dei skal realisera programmet partiet har gått til val på. Difor var det ikkje anna å venta enn at statsråd Brenna var på utkikk etter måtar å gjera livet vanskeleg(are) for såkalla «private» skular. For dei var ikkje statlege eller kommunale eller offentlege, etter rådande syn på kva «offentleg» tyder.

Det som overraska, var omfanget og brutaliteten i åtaket. Ærlegdomen overraska også: Lova som er blitt til nettopp for å realisera retten foreldre har til å senda borna til skular med alternative opplegg, ideologisk, kunstnarleg eller religiøst, skulle gjera dette vanskeleg å realisera.

Sosialdemokratisk talljuks om friskoler

Det blei statsrådens agenda å undergrava den lova ho var sett til å fremja.

Når omfanget og styrken i dette overraska, skuldast det at dette ikkje var tema i valkampen. Som sagt: «Alle» kjenner til negativiteten på venstresida. Men vi skulle trua at ærlegdom først er betre enn ærlegdom sist. Det er den første som varer lengst.

Vi skulle tru at valkampen var ein ypparleg sjanse til å ta opp slike spørsmål. Det skjedde ikkje. Når Brenna så viser sitt «demokratiske» sinnelag ved å opna for at lokalpolitikarar i praksis kan gje praktiseringa av lova dødsstøyten, så må vi spørja etter mandatet til å gjera noko slikt.

Mange vil raskt svara: Demokratiet! Ingenting står vel over det?

Jo, det er noko som står over det. Eit moderne, sivilisert velferdssamfunn, bør øva seg på at demokratiet ikkje kan oppheva menneskerettar. Det politiske myndet står heller ikkje over foreldremyndet. Tvert om: Lovene skal «sikra» slike rettar (jfr. ny § 2 i Grunnlova). Det vil igjen seia: Det går ei grense, og staten skal i somme høve respektfullt seia at grensa for makta vår er nådd.

Kjøde svarer Agenda: Usaklig mistenkeliggjøring om friskolene

No ville det seg slik at dei store demonstrasjonane mot kutt i løyvingane, saman med endringane i regjeringa, gav avtroppande statsråd høve til å stikka frå heile problematikken. Samtidig gav dei påtroppande statsråd anledning til visa ei venlegare haldning, utan at nokon taper ansikt. Lat oss vona at ho brukar anledningen!

Men saka reiser spørsmålet som ligg i overskrifta: Det viser manglande respekt for politiske spelereglar å sjokka folk på eit sentralt område som ikkje blei reist i valkampen. Som vi også stadig ser, kan den enkelte statsråd sjølv definera handlingsrommet sitt – og definera det vidt.

Stundom fører det heilt gale av stad.