Tydeleg tale mot Kinas terror

For vel ei veke sidan kom nye sjokkerande avsløringar om Kinas brutalitet mot uigurar og andre tyrkisk-språklege minoritetar i den vestlege Xinjiang-provinsen. Kina kallar leirane, der minst ein million menneske er sperra inne, for skular eller omskoleringsleirar.

Men ei av avsløringane frå BBC og andre media fortalde at politiet har ordre om å skyta for å drepa folk som prøver å rømma. Dette er altså ein del av Kinas «skulepolitikk».

Lat oss kalla leirane det dei er: Konsentrasjons- og fangeleirar.

Det går ei line frå desse avsløringane til ein tragisk dag i 1989: Laurdag er det nok ein dyster årsdag for massakren på Den himmelske freds plass i Beijing 4. juni 1989.

Det kinesiske kommunistpartiet sende stridsvogner og soldatar med maskingevær mot fredelege demonstrantar både i Beijing og andre kinesiske byar. Kor mange som vart drepne, veit vi ikkje sikkert.

Dei som prøver å finna sanninga, risikerer fengsling eller dei forsvinn. Eller dei døyr i fangenskap, som fredsprisvinnar Liu Xiaobo.

Verst sidan 1989

Situasjonen for menneskerettar i Kina er i dag den klart verste sidan brutaliteten i 1989. Trass i harde truslar frå regimet til Xi Jinping, vil Kina-aktivistar i mange land markera minnet.

I Kina er det i praksis forbode å markera minnet om massakren i 1989. Dei siste åra er folk som har forsøkt å markera det mørke «jubileet», blitt arresterte berre for å visa fram ein plakat eller leggja ut ei melding på sosiale media med orda «4. juni».

Gao Heng, ein kinesisk kristen, blei arrestert etter å ha halde opp ein plakat med orda «4. juni, be for nasjonen» på ein t-banestasjon i Guangzhou 4. juni i fjor. Han sit framleis i varetekt, melder trusfridomsorganisasjonen CSW.

Ni års fengsel

Eitt av bileta vi har av den uredde pastoren Wang Yi, er at han held opp ein plakat med dei same orda: «4. juni, be for nasjonen». Det er lenge til vi får nye bilete av han.

Wang Yi var pastor i den uregistrerte kyrkja Early Rain i Chengdu. I desember 2019 blei han dømt til ni års fengsel for «å ha oppfordra til undergraving av staten».

Han hadde i årevis vore ein tydeleg kritikar av alle typar menneskerettsbrot i Kina. I 2018 blei kyrkja stengt og pastoren arrestert, året etter kom dommen.

Taust også i Hong Kong

Hong Kong har lenge halde liv i minnet om protestane og massakren i Beijing og andre byar i 1989. Men for første gang på 33 år vil det i år ikkje vera noka offentleg samling for å markera dette dystre minnet.

Dei siste to åra har styresmaktene i Hong Kong slege hardt ned på lysvaker og eit minnemuseum i byen. Aktivistar som har organisert eller delteke, er blitt arresterte.

I mai fortalde Hong Kong Catholic Social Communications Office til Hong Kong Free Press at dei i år ikkje vil halda messer for å minnast ofra for massakren i 1989.

Årsaka er Kinas hardhendte bruk av tryggingslova, ei lov som vart tvinga gjennom i Hong Kong og som inneber at arresterte i Hong Kong blir overførte til Fastlands-Kina. Der er lagnaden ublid.

Vårt ansvar å hugsa

Kinas brutale herskarar gjer altså alt dei kan for å undertrykkja og fjerna minnet om massakren i 1989. Då er det viktig at vi – resten av verda – held fram med å hugsa og held fram med å fortelja Kina at vi både hugsar og protesterer.

Vi må stå saman med modige menneskerettsaktivistar over heile Kina. Vi må søkja sanninga om grove brot på menneskerettane i 1989 og i dag. Vi må etterlysa rettferd for ofra frå 1989 og for dei som vert tekne av dage eller forsvinn i dag.

Norske styresmakter må gje eit godt svar på korleis hard innsats for ein avtale om frihandel med Kina går i hop med langt tydelegare tale mot eit regime som vil ha frikort til statleg terror.