Debatt
Utfordrande ord i Bibelen
Å lesa Bibelen på grunnteksten byr på mange utfordringar, det veit kvar den som har sysla litt med det. Ei av desse er den sak at det finst ord ein ikkje er heilt sikker på kva betyr, og som heller ikkje dei lærdaste av dei lærde kan gje fullgod forklaring på. No er ikkje dette noko stort problem, for det er svært sjeldan det førekjem. Problemet vert heller, som ein har sagt, dei orda eg så inderleg godt forstår meininga i, men som likevel kan vera vanskelege.
Så har me ord som betyr omtrent det same – synonym – som kan ha betydningsvalørar som berre kjennarar av det bestemte språket har fullgod innsikt i. Derfor må den som omset frå andre språk ikkje berre kjenna godt til det framande språket, det krevst og inngåande kjennskap til eige språk; til nyansar og assosiasjonar som dei ulike orda er berarar av. Manglande kjennskap til dette, og dessutan til styrke, spennvidd og seiemåtar i eige språk, kan føra til upresis omsetjing.
Annonse
Framfor alt er det viktig å kjenna den minste komponenten i språket: Ordet. For same kva omsetjingsprinsipp ein legg til grunn, om det er tanke for tanke eller ord for ord, så kjem ein ikkje forbi kravet om å ha inngåande kjennskap til enkeltordet.
Til dømes står det om at Judas «angra». Mange har lurt på kva som ligg i dette. Studiebibelen til Gilbrant, Berg og Wisløff har mellom anna dette å seie om ordet som står i Matt 26,3: « … ordet som er brukt (metamélomai), er ikke det som vanligvis brukes for omvendelse og anger (metánoia). Ordet her uttrykker sorg over noe man har gjort og ønsker ugjort. Det blir ikke brukt noen gang i imperativ betydning. Seks ganger forekommer det i NT, og ikke noen gang betegner det en virkelig omvendelse til Gud. Det var forandring av syn og følelser, men ingen frelsende omvendelse.»
Vidare vil eg ta fram eit ord som førekjem berre to gongar i Det nye testamente, og det i to heilt ulike samanhengar. Ordet er kjalepós. Me finn det i 2 Tim 3,1, der det er tale om dei siste tider, og der er det omsett med vanskelege (1878 og 1930) og tunge (1995 og 2011).
Den andre staden der kjalepós vert brukt, er Matt 8,28. Her les me om to forgjorde menn som hadde tilhald i gravene, og som var så ville (1995 og 2011), ville og vonde (1938), at ingen kunne koma forbi på den vegen.
Me ser at kjalepós er brukt både om tida og om menneska, og det går vel ut på det same, sidan tida i seg sjølv ikkje har substans, kan korkje vera god eller vond; hennar åndsinnhald og kvalitet er det menneska som er berarar av. Deira tankar, haldingar og gjerningar pregar tida dei lever i og karakteriserer henne.
I dei siste tider skal altså menneska vera vanskelege, ville og vonde. Er det ikkje noko av dette me ser tendensane til i samfunnet i dag òg, der egoismen sit i høgsetet og det perverse og forskrudde vert lovprist og opphøgt av leiande personar – og indoktrinert i barnehage og skule?
