Karina (14) og mormor blei flyktningar over natta

For to veker sidan var krigen berre ein fjern spøk for 14-åringen og venene heime i den ukrainske byen Dnipro.

– Vi høyrde rykte om krig, men vi trudde berre det var ein spøk, fortel Karina Abbasova.

Ho hugsar dei sat i friminuttet og lo av dei siste utspela frå den russiske presidenten Vladimir Putin.

– Putin tullar med oss igjen. Han prøver å lure folk til å tru at det blir krig, berre for å skremme oss, pleidde vi seie.

Då ho la seg 24. februar, trudde ho framleis at det ikkje kunne bli krig i heimlandet hennar. Klokka fem den sama natta vakna ho til lyden av bomber.

Såg far gråte for første gong

– Mor kom inn på rommet mitt og sa at krigen har starta, og at vi skulle til Sverige.

Elleve døgn seinare møter Dagen henne og kusina Anastasie Fed (12) på Ålgård gjestgivargard. Her er dei saman mødrer og tanter og veslebror.

Tilbake i Ukraina sit dei fleste av venene, fedrar, onklar og besteforeldre.

– Det var det verste, å ta farvel med dei. Eg har aldri sett mennene i familien min gråte før. Men då vi klemde kvarandre for siste gong, gret alle saman.

Så vart dei skilde. Mennene var med eitt blitt soldatar. Abbasova, mor, bestemor og tanter var blitt flyktningar. Ingen veit om dei kjem til å sjå kvarandre igjen.

– Dreit i reglane

Abbasova og Fed kom saman med mødrene sine, bestemor, ei felles tante og ei venninna av mor og søskenbarnet Timor. Dei sat på i bussen til norske Per Haarr, som avbraut familieferien for å hente ukrainarar til Noreg.

Planen var i utgangspunktet å berre ta med ukrainarar som hadde biometriske pass og var registrerte som flyktningar. Det skulle vise seg å bli vanskeleg.

– Det var så frustrerande. Det var så mange behov, og i den kaotiske situasjonen så var ikkje alt på plass.

I trengsla på grensa tok Haarr ei sjefavgjerd.

– Dette gidd eg ikkje. Nå drit vi i reglene og tek med alle som vil til Norge. Vi må berre få dei vekk, her kan dei ikkje vera.

Han fortel om «ei heilt utruleg reise» frå grensa mellom Polen og Ukraina, via Tyskland og Sverige, heilt til vesle Ålgård i Rogaland.

Dei kræsja den eine bussen og måtte få ein ny buss frå Polen til Tyskland. Dei som ordna med ny buss ville ikkje ha betalt. Det same skjedde då andre bussen streika i Danmark. Der fekk dei både gratis buss og sjåfør.

– Det var dugnad hele vegen, seier Haarr.

Då reisefølgjet nådde Danmark kom gladmeldinga om at ukrainarar får kollektivt opphald i Noreg.

Fem personar på eitt sete

Karina Abbasova fortel at nokre grein og andre jubla då dei fekk nyheiter om kor dei skulle. Sjølv hadde Abbasova, bestemora og slektningane hennar tatt tog i 22 timar for å komme til den polske grensa.

– Det var fire eller fem personar som delte på eitt sete. Folk sov ståande. Barn grein heile tida. Det var ekstremt stressande, fortel ho.

Framme ved grensa sov dei ei natt i ein stor gymsal, før dei fekk komme om bord i bussen til Haarr.

14-åringen hadde eigentleg budd seg på å ende opp i Polen og blei glad då ho høyrde at ferda gjekk så langt nord.

– Eg var så sjokkert over alt som hadde skjedd, men det er verkeleg kult. Eg har alltid hatt ein draum om å dra til utlandet og hadde frå før høyrt at Noreg er veldig vakkert.

Då ho kom til Ålgård søndag kveld, hadde ho ikkje sove i ei skikkeleg seng på seks dagar.

Bussen kræsja, og forvirringa kring kva land dei skulle ende opp i var stor. Det er likevel ikkje dette ho husker best frå turen.

– Eg husker best maten vi fekk. Den var såååå god, strålar ho og skildrar ulike sandwichtypar, spaghetti, frukt og grønsaker.

Kusina Anastasie nikkar.

– Eg husker smila til dei som hjelpte oss hit. Dei var snille.

Frå bedehusformann til flyktningformann

Medan Anastasie og Abbasova sat i bussen, arbeidde eit heilt apparat med å plassere dei til saman 60 flyktningane.

Ein av dei er bonde, friskulelærar og bedehusformann Bjørn Lende på Jæren.

Laurdag kveld fekk han telefon frå ei av dei frivillige som lurte på om bedehuset kunne huse 60 ukrainske flyktningar.

– Det var då me kom på gjestgiveriet som me kjøpte for mange år sidan for å drive friskule i, fortel Lende.

Eldsjelene fekk nei på søknaden om å drive friskule i bygget. Sidan den gong har dei berre leigd det ut til nokon som driv hotell der om sommaren. Om vinteren står det vanlegvis tomt – inntil søndag kveld. Då blei lysa tende, omnane skrudde på, og det begynte å lukte mat frå kjøkkenet igjen.

Mykje positiv respons lokalt

Sidan Lende fekk telefonen laurdag kveld hadde han mobilisert kontaktar frå lokalt slakteri, lokalt bakeri, matbutikkar og frivillige frå kyrkjelydar og forsamlingar i heile Sør-Rogaland. Alt saman er drive og sponsa av frivillige.

– Eg får mykje positiv tilbakemelding frå det breie lag av folket. Det er ei enorm positiv drivkraft for flyktningane som kjem – eg har aldri sett liknande, fortel bedehusveteranen.

Då Dagen kjem måndag føremiddag summar det med frivillige og journalistar på Ålgård gjestgivargard. Bebuarane sit i lobbyen og pratar, speler bordhockey og fleire går tur langs elva utanfor.

– Eg har alltid sagt at når vi ikkje fekk til å bruke bygget til friskule, så var det var nok ei meining med det likevel.

– Når eg ser kor mykje det betyr for dei som kjem, tenkjer eg at det kanskje var for ei tid som denne at vi skulle ha dette gjestgiveriet.

Framleis utrygg

Utanfor frukostsalen står Abbasova og Anastasie og fotograferer elva som glitrar i formiddagssola.

Motorvegen på andre sida av vegen og det blasse skiltet som ønsker velkommen til Kongeparken øydelegg idyllen, men ikkje for Abbasova.

– Det er så vakkert her. Eg finn ikkje ord, strålar ho.

– Kva er det beste med å ha komme i tryggleik her i Noreg?

– Å dusje. Åhhh. Det varme vatnet.

Abbosova lukkar auga og smiler medan ho skildrar kjensla av å ta sin første dusj etter å ha vore på flukt i seks døgn. Ho har allereie begynt å drøyme om ei framtid i Noreg.

– Eg gler meg til å sjå korleis livet er her. Eg trur eg vil leve her for alltid og arbeide som tolk.

Nå har mødrene og tantene også kome til. Dei har nett gått seg ein tur langs elva og kjem gåande arm i arm under vårsola.

– Kva kan folk gjere for å lette overgangen til eit nytt liv i Noreg?

– Dei har alt gjort så mykje. Sengene, mat, smila; vi manglar ingen ting, seier kvinnene i munnen på kvarandre.

Kvinnene smiler, men uroa er aldri langt unna. Anastasie Fed derimot klarer ikkje kjenne på gleda så lenge ho veit at faren og besteforeldra er igjen i Ukraina.

– Eg vil berre dei skal komme hit, seier ho.

– Først då kan eg kjenne meg trygg.