Bruker ChatGPT for å omsette 1400 år gammal bibelgresk

Vinteren 2022 vart «chatboten» ChatGPT lansert. Med det vart kunstig intelligens tilgjengeleg for alle.

Internett-roboten som kan svare på nesten kva som helst fekk på kort tid over 100 millionar brukarar.

No bruker journalist og frontsjef i Dagen, Øystein Lid, verktøyet til å omsette ei bok skrive på bibelgresk.

Det til trass for at han knapt kan språket.

– Åndsfattig kultur

Lid er ortodoks kristen og seier mesteparten av dei klassiske tekstane til kyrkjesamfunnet ikkje er tilgjengelege på norsk. Det til trass for at det finst fleire ortodokse miljø i landet.

– Vi har ein åndsfattigdom på norsk som kjem til uttrykk gjennom at ei rekke klassiske kristne tekstar ikkje er omsett, seier han.

Lid har difor fleire bøker han kunne tenkt seg å lese på norsk, men som han ikkje får lest på morsmålet.

Ein av desse er den greske boka Himmelstigen. Den vart skrive av munken Johannes Klimakos rundt år 600 e.Kr, og har hatt stor påverknad på ortodoks kristendom. Lid som har bakgrunn frå Levende ord, seier boka sumerar opp mykje av det tiltrekte han med ortodoks kristendom, og som fekk han til å konvertere.

– I Den ortodokse kyrkja fann eg ein kristendom som var forankra i ein 2000 år gammal historie. Eg fann ei kyrkje med ein djup teologi, som samtidig hadde ein karismatisk tradisjon der under og teikn aldri hadde opphøyrt, seier han.

Omsetting

Difor bestemte Lid seg for rundt to år sidan for å ta saka i eigne hender. I 2014 hadde det nemleg blitt gitt ut ein modernisert oppsummering av Himmelstigen på engelsk. Lid ville omsette denne boka, men for å ikkje berre lene seg på den engelske versjonen, ville han også ta utgangspunkt i den greske originalen.

Til trass for at knapt kunne språket sjølv, fekk han hjelp frå ekspertar og ordbøker. Men då han nærma seg ei fullstendig omsetting i vinter, blei ChatGPT lansert.

– Eg har alltid elska teknologi, så då ChatGPT kom, byrja eg raskt å teste det, seier han.

Det skulle opne nye dører.

Lid fann nemleg ut at «chatboten» kunne både bibelgresk, som Himmelstigen er skrive på, og norsk. Difor kunne han i sluttfasen eigenhendig kvalitetssikre noko av omsettinga gjennom internett-roboten.

Her er eit utdrag frå ein samtale han hadde med verktøyet:

Nytt prosjekt

Nyleg gav Lid ut omsettinga si av 30 steg til hellighet: En guide til kirkens tidløse klassiker «Himmelstigen». I forordet til den nyutgjevne boka skriv Lid at han håpar den kan inspirere nokon til å omsette sjølve Himmelstigen.

Men etter ChatGPT blei lansert, har Lid gått laus på den sjølv.

– Eg trur dette verktøyet kan bli ein revolusjon for den kristne bokbransjen dersom ein tek det i bruk, seier han.

– ChatGPT har blitt kritisert for å ikkje alltid svare sant. Kan ein stole på ei omsetting der «chatboten» er brukt?

– Utifrå det eg kan vurdere, er eg imponert. Eg har aldri opplevd at programmet berre diktar opp eit ord, seier han.

Lid understrekar samtidig at ein ikkje kan «plotte» inn ein heil tekst utan vidare og få tilbake ei fullstendig omsetting. Ein kan bruke det som eit verktøy som gir eit råmateriale ein kan jobbe utifrå, noko som han meiner gjer det mogleg å omsette tekstar frå språk ein ikkje kan sjølv.

Ekspertar

Jill Walker Rettberg er professor i digital kultur ved Universitet i Bergen. Ho forklarar at ChatGPT er trent opp på store mengder tekst og kan difor ei rekke språk, til dømes bibelgresk.

Ho har aldri høyrt om nokon som omsett denne typen litteratur med ChatGPT før, men meiner gode omsettingar framleis krev at menneske jobbar med dei.

Samtidig understrekar ho at i tilfelle der tekstar ikkje er tilgjengelege, er det betre med ei omsetting frå ChatGPT enn inga omsetting.

– ChatGPT er god på å omsette produktkatalogar. Men i dette tilfellet har jo eit menneske brukt «chatboten» som eit verktøy, og då kan det fungere, seier ho.

Varierer

Panagiotis Pavlos er forskar i filosofi ved Universitetet i Oslo. Han er sjølv frå Hellas og kan både moderne og klassisk gresk.

Pavlos har sett utdrag frå Lids pågåande omsetting av den originale utgåva av Himmelstigen, der Lid har brukt ChatGPT aktivt. Han seier det er varierande kor godt teksten er omsett, og meiner den «treff på rundt 60-70% av den opphavlege teksten».

«Nokre stader er språket utydeleg, men det er ikkje så alvorlege at det går utover den generelle meininga i den originale greske teksten. Det finst setningar som er overraskande godt omsett, mens andre er ganske håplause», skriv han i ein mail til Dagen.

Han trur ikkje ChatGPT er framtida for omsetting av kristen litteratur.

«Dette er tekstar som uttrykker opplevinga og erfaringa av det guddommelege, av møtet mellom Gud og menneske […]. Maskiner er langt ifrå å erkjenne Gud. Men med mykje forbetring […] kan ChatGPT sikkert komme til å spegle språklege strukturar meir presist, og […] nærme seg den skriftlege evna til menneske», skriv han.

Lid er einig med forskarane i at det menneskelege bidraget framleis er naudsynt, men held likevel fast på nytteverdien i ChatGPT.

– At denne teknologien, som framleis er på eit tidleg stadium, alt no kan greia å få 70 prosent rett når han prøver å omsette frå bibelgresk til norsk, vil eg seia er ganske imponerande. Det vil nok ikkje gå lang tid før det tekniske nivået blir endå betre, trur Lid.

Øystein Lid er tilsett som frontsjef og journalist i Dagen.