Då krigen braut ut i Ukraina gjorde forretningsmannen noko han aldri hadde trudd om seg sjølv

Det var om lag ti dagar etter at Ukraina-krigen braut ut. Sivilingeniør og rekneskapsgründer Roar Voll skulle berre ha svogeren og ein overarbeidd kompis på middag.

Kompisen heiter Rune Sæther og er Sentral-Europa-ansvarleg for Ungdom i Oppdrag. Han organiserte det kristne hjelpearbeidet heime frå Noreg. Arbeidsmengda berre vaks. Timane i døgnet strakk ikkje til. Heller ikkje medarbeidarane.

Voll på si side var som alltid travelt opptatt med jobb. Han har vore med og bygd opp fleire selskap i norske byar. Rolla hans i hjelpearbeid hadde derfor vore avgrensa til å vere finansierer og støtteapparat. Å risikere livet var heilt uaktuelt. Trudde han.

Tenkte ikkje

Idet Voll og svogeren sat og høyrde Sæther skildre arbeidsmengda og behova på bakken glapp det ut av dei begge:

– Vi spurde; kva kan vi gjere? Korleis kan vi hjelpe?

Svaret frå Sæther kom kontant.

– Sett dykk i bilen, køyr til grensa mellom Polen og Ukraina, og så tar vi det derfrå.

På dette tidspunktet visste ikkje Voll og svogeren at hjelpa dei var i ferd med å tilby skulle føre dei rett inn i krigssonen.

Dei to rogalendingane hadde ingen erfaring frå konfliktområde og kunne ikkje språket. Likevel var dei aldri i tvil om kva dei skulle gjere med oppfordringa frå Sæther.

– Eg tenkte ikkje. Eg berre handla, fortel Voll.

To dagar seinare sat dei i bilen til Voll på veg ned til grensa.

Begynte å grine

Noko av det første Voll hugsar frå grenseområdet var den russiske soldaten som fiksa bilen til ein ukrainsk familie så dei kunne rømme.

Så var det kvinnene med barn gjekk langs vegen for å ta seg over grensa til Polen. Mange av dei hadde lagt bak seg fleire timar til fots med små barn og tunge sekkar. Plutseleg høyrde dei roleg song i det fjerne. Til syne kom ei kvinne med beremeiser på armen. Ho delte ut meisane til dei forbipasserande med små barn, medan ho song voggesongar på engelsk.

– Då trilla tårene mine, seier Voll.

Det skulle bli dei første av mange tårer.

Han blunkar.

– Det er heilt sjukt eigentleg, avbryt han seg sjølv.

– Du reiser til krig og forventar hat og liding. Eg såg det og, men det som først og fremst slo meg var at det var masse, masse kjærleik og tillit – midt inni all nauda. Det er eit paradoks eg framleis slit med å forstå.

Lot ukjende køyre bilen ut av landet

I krigssona jobba alle tenkjelege og utenkjelege kyrkjer og kyrkjesamfunn saman for å redde liv.

– Det var til og med ulike grupperingar frå kyrkjesamfunnet Amish (ei amerikansk kristen gruppering som i stor grad lever slik dei gjorde på 1700-talet. journ.anm.).

Nokon hadde pengar, andre med mat, klede, sjåførar eller tolk. Folk lånte ut bilar, kredittkort og utstyr til kvarandre utan å blunke, ifølgje Voll.

– Folk hadde ein heilt ekstrem tillit til kvarandre som eg aldri har sett før. Det var heilt magisk. Vi såg at jo meir tillit, jo fortare går ting.

Med dette i bakhovudet lånte Voll sjølv ut bilen sin til ein flyktningsjåfør som skulle heim til Tsjekkia. Dei avtalte at han skulle finne nokon som kunne køyre bilen til ein eller annan bensinstasjon i nærleiken av Krakow i Polen. Nokre dagar seinare fann Voll bilen igjen med appen sin som forventa.

Han opplevde alle hadde eitt felles mål: å hjelpe flest mogleg menneske på kortest mogleg tid.

– Ingen var opptatt av kven som fekk æra for arbeidet som blei gjort. Alle kunne ta æra for ingen var opptatt av ho.

Det som berre skulle bli nokre korte sjåføroppdrag utvikla seg til så mykje meir.

Som bedriftseigar i Sum AS hadde Voll eit nettverk av kundar, investorar og kollegaer med stor betalingsvilje med seg. Desse hadde han tett kontakt med.

Enkelte dagar kunne medarbeidarane hans i Sum få inn meldingar om kven som ville spandere McDonalds-middag på ulike familiar, kjøpe delar til eit modulhus eller ein reparasjon.

Sjølv var Voll med å byggje opp igjen hus, køyre flyktningar og hjelpesendingar medan andre i Ungdom i Oppdrag brukte dronar for å leite etter omkomne og dele ut mat på minelagde marker, fortel han.

Ultimatumet om ikkje å utsette seg sjølv for fare tenkte han ikkje lenger på.

Saman med svogeren køyrde Voll lenger og lenger inn mot dei mest krigsherja områda i Donbas- og Luhansk-regionen.

– Vi visste det kunne redde liv, seier han.

I jakta på flyktningar såg dei massegravene i Butscha med eigne auge og heile landsbyar som var lagt i ruinar.

– Men også her såg me kjærleik over alt, ivrar Voll.

Han fortel om mannen som skulle bli skoten av russiske soldatar då mora stilte seg framfor han og sa at «då må du skyte meg først». Deretter kom kona og det vesle barnet til mannen og gjorde det same.

– Då sa dei russiske soldatane at dei skulle få gå, men ikkje fortelje om det til nokon. Nestekjærleiken dukkar opp der du minst ventar det, seier Voll.

– Tungt å komme heim

Etter to og ein halv månad på slagmarka sette Voll og svogeren kursen tilbake til Noreg.

Han trur ikkje han kjem til å reise tilbake til Ukraina før krigen er over. Då har Sasha Volyanik, som leiar Ungdom i Oppdrag i Ukraina, invitert Voll og svogeren tilbake til byen for å halde ein stor gatefest for å feire freden.

Men nå først ventar kvardagen heime i Sandnes og Stavanger.

– Korleis er det å komme tilbake til forsømte oppgåver på jobb og i heimen etter å ha vore superhelt i krigen?

– Det er litt tungt å komme heim, innrømmer han.

– Der i krigen kjenner du deg så utruleg viktig. Det går ikkje an å ha like meiningsfulle dagar her heime.

– Sjølvsagt kjenner eg på ei tomheit – emosjonelt også.

Saknar fellesskapet

– Kva fekk du i Ukraina som du ikkje får i Noreg?

– I krigen treff du kjernen av folk. Klede, pengar og alt det andre som skil folk i Norge betyr ingen ting lenger når det står om livet. Eg trur mange som har høyrt meg fortelje misunner meg den erfaringa, seier Voll.

Det blir stille.

– Det er vakkert eigentleg – nesten poetisk – at eg måtte oppleva krig for å kunne gi – og få så mykje kjærleik og tillit.

Draumen om å vere helt

Voll trur at det som skjedde med han i Ukraina har fleire årsaker.

– For meg har nok drivkrafta vore ein tredjedel idealisme, ein tredjedel eventyrlyst og ein tredjedel ønsket om å vere ein helt for dei vi hjelper.

Han påpeiker:

– Du treng ikkje ha eit stort hjarte for å reise ned til Ukraina og hjelpe, men eg trur du kan få eit litt større hjarte av å gjere det, smiler han.

Derfor kan krise få fram det beste i oss

At Roar Voll opplevde meir nestekjærleik og tillit i krigen enn heime i Norge forundrar ikkje krisepsykolog og seniorrådgivar Unni Heltne ved Universitetet i Bergen.

– Å reagere med omsorg, empati og ønske om å hjelpe er ein veldig allmennmenneskeleg reaksjon – ikkje berre på krig, men også store ulukker og katastrofar, seier ho.

Psykologen trekkjer fram mobiliseringa 22. juli og den syriske og ukrainske flyktningkrisa her heime, som døme.

– Kriser kan få fram det beste og det verste i oss menneske, påpeiker ho.

– Korleis?

– Menneske har veldig stort behov for å vere del av ein større samanheng. Når vi blir truga kan det gi oss eit anna perspektiv på kva vi må yte sjølv for å ta vare på det som er verdifullt for oss. Vi ser mykje tydelegare at vår innsats trengst.

Reiser for å vise solidaritet med Ukrainas kristne

– Korleis implementere verdiar frå ein krisesituasjon i kvardagen heime i Noreg?

– Mange opplever nok at det er vanskeleg. Vi tar veldig mykje for gitt når vi lever i ein roleg og trygg kvardag.

Arbeide saman

Ho understrekar likevel at nestekjærleiken og tilliten Voll fortel om også kan gjenskapast her heime.

– Det finst til dømes arbeidsplassar som klarer å skape klima der kvar enkelt ser at dei betyr ein stor forskjell, og der medarbeidarane opplever at dei arbeider saman om eit større mål.

Det begynner med å minne seg sjølv på verdien av fellesskapet og anerkjenne den enkelte sin plass i den store samanhengen, ifølgje psykologen.

– Når vi kjenner oss viktige er det mykje lettare å yte, seier ho.