Dette har vore forbode i 25 år, men no er ny urnevegg klar til bruk

I dag skriv Notodden gravplasshistorie.

– Akkurat no handlar det mykje om praktiske detaljar, fortel kyrkjeverje Håvard J. Russnes.

Torsdag fekk han tilbake korrekturen på første namneplate i den historiske urneveggen. Den første urna kan vere på plass i løpet av dei neste tre vekene.

Forbodet oppheva

Dei siste 25 åra har urneveggar vore forbodne i Noreg, men frå årskiftet gjeld nye reglar. Dei opnar for ein gravferdsskikk som ein gjerne forbind med Sør-Europa og Latin-Amerika.

Skikken var tillaten fram til 1997. Fleire steder blei urner jordfesta etter avvikling av urneveggane.

Vil tillate urnevegger etter 23 års forbud

Kjøpe urner i utlandet

På Notodden har dei berre venta på at formalitetane skulle kome i orden. Dei siste vekene har gravplassforvaltaren jobba med å få dei siste praktiske bitane på plass før veggen kan takast i bruk.

– Vi må skaffe urner som skal vare i hundre år. Dei må vi til utlandet for å skaffe. Vi har kontakt med pårørande som skal velje inskripsjon og type dør. Skal den vere lukka i stål eller ei glasdør som du kan sjå urna gjennom?

Siste brikke på plass

Sist veke vedtok det Notodden kyrjelege fellesråd nye gravplassvedtekter. Desse er godkjende av statsforvaltaren og blir måndag 21. februar kunngjorde i lokalavisa og i Norsk Lovtidend.

Frå no av av kan det setjast inn urner i den nye betongkonstruksjonen.

– Kvifor er Notodden først ute med urnevegg?

– Vi var i ein prosess med rehabilitering av gravplass og gravkapell. I den prosessen såg vi at det opna seg endring i lovverket, fortel Russnes.

Han har jobba med gravplassforvaltning i 25 år og møtt sørgjande med ulike behov når det nærmar seg tid for å setje ned urna.

– Nokre vil gjerne halde i den, bere den til grava, senke den sjølv eller sitje åleine i kapellet med urna framføre seg. Mi erfaring er at folk har ulikt forhold til døden og til det å sørgje over sine døde. Difor trur eg også at vi treng eit mangfald av tilbod. Kanskje kan det lette sorga for somme når ein kan gå til ein urnevegg og vita at her kviler den ein var glad i. Mange opplever det tungt å sjå kista eller urna bli senka i jorda, resonnerer Russnes.

– Gjekk til hjartet

Han kasta ideen ut til Sør Arkitekter, som arbeidde med planane for rehabiltering av gravplassen.

– Dei leverte eit framlegg som gjekk til hjartet mitt - og tydelegvis også til hjartet på kommunepolitikarane som løyvde midlar, fortel han.

Av to millionar til samla rehabilitering, er ein million sett av til den nye urnveggen.

Tre familiar har bestilt plass så langt. Truleg kjem ein fjerde til om kort tid. Familien kan sjølv velje kvar i veggen urna skal stå.

– Ytterlegare ti-tolv familiar har vist interesse, fortel kyrkjeverjen.

Seinast denne veka hadde Russnes kontakt med eit menneske «midt i livet» som sa: «Eg orkar ikkje tanken på at eg skal senkast i jorda.»

Plassmangel?

Senkast i jorda skal urnene til slutt, men det skjer langt fram i tid. Til liks med ordninga for vanlege graver, er det fri plass i urneveggen i 20 år. Deretter kan dei pårørande velje om dei vil betale festeavgift dei neste 40 åra. Etter 60 år må oska i jorda.

– Men då har det gått så lang at det kanskje ikkje er så vanskeleg å forhalde seg til, antyder Russnes.

I Sør-Europa er urneveggar, eller kolombarium, vanlege. Denne inretninga krev langt mindre plass enn eit felt med kistegraver.

– Er det ikkje rikeleg med plass i dette landet til vanlege gravplassar?

– Gravplassareal byrjar å bli ei utfordring mange stader. Vi har også blitt eit folk av mange nasjonalitetar og etniske grupper, og for mange er kremasjon meir naturleg enn gravlegging, forklarar Russnes.

Framtidas gravplass?

Som gravplassforvaltar ønskjer han å legge til rette for at sorga blir mindre.

– Mitt utgangspumkt er at alle menneske har vore viktige medan dei levde, og då skal plassen dei kviler på som døde, avspegle dette.

– Er urneveggar framtidas gravplass i Noreg?

– Eg trur i alle fall at det vil vere ein del av mange gravplassar, svarar kyrkjeverjen.

Han har hatt besøk frå fleire kommunar og gravplassforvaltningar det siste året. Og fleire er på veg denne våren og sommaren.

– Eg får mange telefonar frå kollegaer som er tydeleg interessert i urneveggen. Eg er overtydd om at det kjem opp fleire urneveggar kringom i landet om ikkje så lenge.

Ei innvending - og eit svar

«Av jord er du komen, til jord skal du bli», heiter det under jordpåkastinga ved ei kistegrav. Ved bruk av urnevegg blir ikkje den døde lekamen ført tilbake til jorda, i alle fall ikkje så lenge dei pårøande betaler festeavgifta.

Fleire har difor teologiske innvendingar mot skikken med urneveggar. Mellom dei er biskopen i Bjørgvin, Halvor Nordhaug.

Til Vårt Land sa han dette i samarbeid med lovendringa for to år sidan:

– Det kristne menneskesynet innebærer en dobbelthet. På den ene siden er vi skapt i Guds bilde. På den andre siden tilhører mennesket jorden og er en del av økosystemet, sier han, og viser til 1. Mosebok kapittel 2 om hvordan Gud danner Adam: «Da formet Herren Gud mennesket av støv fra jorden».

Til dette seier urnevegg-pionéren Håvard Russnes:

– Den døde blir tilbakeført til jorda. Det tek berre lengre tid enn ved tradisjonell gravlegging av kister eller urner.