Han meiner kristne må slutte å bruke ordet «jul»

«Eg trur vi må ta tilbake det namnet som betre enn noko kan markere kristen jul: Kristmesse», skriv Myrseth på debattplass i Dagen.

Han møter forståing for tanken, men motstand for namnevalet.

Myrseth er biskop i Den nordisk-katolske kyrkja, der han har vore prest i over 20 år. Før det var han prest i Den norske kyrkja.

– Korleis tenkjer du at dette skal skje?

– I utgangspunktet som namn på heile julefeiringa, like omfattande som det engelske «christmas», svarar Myrseth.

– Kven er «vi», som du adresserer i debattinnlegget?

– Dei kristne, dei kristne kyrkjene, seier han.

Finne tilbake til meininga

Myrseth meiner samtidas dominerande julefeiring er todelt: På den eine sida eit vulgært midtvintersblot, julebord med fyll og sjekking og shopping over ein låg sko. På den andre sida ein besteborgarleg familieidyll med minst mogleg sjenerande religion.

– Dersom det er slik at det er desse tradisjonane som har festa seg og som folk flest assosierer med jul, er det på tide at dei kristne kyrkjene finn tilbake til den opphavelege meininga med høgtida, seier han.

«Et barn er født i Betlehem» kan brukast som bakgrunnsmusikk på kjøpesenteret, men bør ifølgje Myrseth «først og fremst vere den kristne kyrkja sin nasjonalsong».

– Det kan vi vanskeleg greie utan ein filologi og skikkar som markerer eigenarten, meiner han.

Vil ha «kristmesse» i åtte dagar

Ordet «kristmesse», som han vil attende til, er opphaveleg nemninga for julenatta og juledagen, feiringa av Kristi komme.

Myrseth ser gjerne at kristne kyrkjer brukar nemninga for heile perioden frå juledag til 1. nyttårsdag, tradisjonelt kalla juledagen sin oktavdag.

Kristmesse og kvasiheidensk jul

– Eg ser gjerne at ordet «jul» blir teke vekk når vi talar om denne tida og heller kallar den kristmessetida, seier han i samtale med Dagen.

– Kor medviten er du på denne språkbruken sjølv, og korleis fungerer det i dine omgivnader?

– Eg brukar den sjølv, men det får jo ikkje noko gjennomslag som merkast før det blir allment og prestane i Den norske kyrkja og pastorar i frikyrkjene byrjar å snakke slik, seier Myrseth.

«Sausa saman»

Den sistnemnde gruppa trur han det kan vere ei viss von om å få med på laget. For presteskapet i Den norske kyrkja trur han det sit lenger inne å gje avkall på omgrepet «jul». Til det meiner han den allmenne og den folkekyrkjelege julefeiringa er altfor «sausa saman».

– Du kan knapt vite om du er på Lagunen (kjøpesenter, red.mrk.) eller i domkyrkja. Det høyrest likt ut, spissformulerer han.

Myrseth kallar samtida etterkristen.

– Menneske i vår tid har mista mykje av det kristne medvitet, men er likevel søkjande. Vi må gi dei «the real thing», inkarnasjonen og kva det gjer med menneskesynet og kva status Gud gir oss fordi Gud blei menneske, seier han.

– Klang av anglisisme

Stian Kilde Aarebrot er leiar for truspraksis i Areopagos og forfattar av fleire bøker om dette emnet.

– Eg er ikkje prinsipiell motstandar av ordet kristmesse, som på mange måtar er eit meir sakssvarande ord enn jul. Men eg er nok imot det av pragmatiske grunnar, seier han.

Har kristne kuppet julen?

Aarebrot meiner det er viktigare saker å kjempe for og trur heller ikkje det er eit ord som kommuniserer godt i ein norsk kontekst.

Språkleg sett opplever han at ordet har klang av anglisisme og at det i praksis markerer ein «større avstand til folk flest» enn det som kanskje var Myrseths intensjon.

Polarisering og identitetspolitikk

Aarebrot trur effekten av denne typen tenking fort kan bli at ein hamnar i ein type kulturkrig som har smitta over frå USA, der liberale og sekulære krefter kjempar for å erstatte «Christmas» med nøytrale ord som «Festive season» og «Winter festival».

– I tider med polarisering og identitetspolitisk markering ligg det noko fint i at vi samlast på tvers av kor sterkttruande vi er, meiner han.

Støttar saka, tvilar på ordet

Dag Martin Østevold er pastor i Metodistkyrkja og seier han set stor pris på Myrseth si sak.

– Det er mykje sant i at vi blir prega av orda vi nyttar. Men eg er usikker på om ord som «kristmesse» løyser utfordringa, seier Østevold, som er pastor i Centralkirken i Bergen.

Donald danker ut Jesus i svenskenes jul

Ordet «messe» er for mange i frikyrkjelege samanhengar ikkje noko som har med gudsteneste å gjere. Det blir heller brukt om basarar og sal av varer til inntekt for misjonen.

Ønskjer høgtidsvekking

Andre vil tenkje på gudstenester i Den romersk-katolske kyrkja eller på høgmessa i Den norske kyrkja.

– Som såkalla frikyrkjepastor skulle eg ønskje som biskop Ottar at det blei ei vekking knytta opp til å feire høgtida i kyrkjelydane – ei vekking mellom truande om kva vi treng. I staden er høgtidene blitt til kjærkomne feriedagar i svært mange frikyrkjelege samanhengar. Eg er redd det seier noko om kva som ligg vårt hjarte nærast, meiner Østevold.

Kristna gamle skikkar

Hallgeir Elstad er teologiprofessor ved Universitetet i Oslo og opplever at Myrseth sitt framlegg vil vere svært vanskeleg å gjennomføre i ein folkekyrkjekontekst.

Elstad tykkjer det er eit interessant poeng at det berre er dei nordiske landa som held fast på det gamle førkristne namnet «jul». I alle andre land rundt oss har høgtida fått namn som avspeglar feiringa av Kristi fødsel.

– Samstundes var dette ein type tilpassing som kristendommen var flink til. Ein så å seie kristna ein del gamle tradisjonar og skikkar. Mellom anna nedfelte Håkon den gode i lovverket at ein skulle drikke Kristi og Marias skål og ikkje skåle til dei gamle gudane, minner han om.

– Eksklusivt og avgrensande

– Jul er jul. Å endre på dette vil i mange samanhengar ikkje bli forstått, men opplevast eksklusivt og avgrensande. Så personleg er eg skeptisk. Framleis betyr det kristne innhaldet mykje sjølv om ein elles ikkje har eit aktivt forhold til kyrkja. Desse skal vi ikkje støyte frå oss. Men eg forstår anliggendet hans, seier Elstad.

Myrseth har sjølvsagt inga tru på at juleomgrepet vil forsvinne.

– Det vil nok alltid markere den kulturelle høgtida ved vintersolkverv. Men eg skulle ønske vi kristne kunne omtale høgtida med eit ord som gjev henne eigenart og som eit tydeleg alternativ, meiner Myrseth.

Østevold minner om at kristmesse på engelsk er Christmas.

– Eg er ikkje overtydd om at dei i den engelsktalande verda har klart å få bort sekulariseringa av den kristne høgtida, seier han.