I 20 år har Den norske kyrkja prøvd å finne ut kven som skal bli den nye sjefen til Gunther og prestekollegaene hans

Det er berre dagar før Kyrkjemøtet skal stemme over ei av dei største strukturendringane i Den norske kyrkja (Dnk) nokon gong.

Kyrkjerådet har lagt seg i selen for at alle skal bli høyrt, men hadde dei eigentleg trengt det?

– Eg er ikkje den einaste presten som har gått litt trøtt heile greia, seier prest Gunther Theiss i Ræge kyrkjelyd i Rogaland.

– Me er mange som har mista litt luven av alle høyringane.

Derfor er det så viktig hvordan kirken organiseres

Derfor treng Dnk ny struktur

Men i sentrum av floken står ei utfordring som handlar om dei tilsette: Sokna er betent av éin stab med to arbeidsgjevarar.

Måten Dnk er organisert på nå er nedarva frå tida som statskyrkje, med eit andeleg leiarskap.

I dag er det ikkje lenger det andelege leiarskapet som fattar dei store avgjerslene i kyrkja, men eit organ som stort sett består av lekfolk – altså Kyrkjerådet og Kyrkjemøtet.

Men sjølv om makta har skifta hender er problemet det same: Kven skal dei som jobbar i soknet vere tilsette hos? Dette spørsmålet vil Kyrkjemøtet nå ta stilling til.

Eit av måla med ny organisering er at dei kyrkjeleg tilsette skal bruke mindre tid på skjerm og meir tid på folk.

Effekten er den motsette, meiner prestar Dagen har snakka med.

– Kjedeleg

Sokneprest Vidar Søyland Pedersen i Nærbø kyrkjelyd i Rogaland er blant dei.

– Det er sikkert mykje viktig dei diskuterer, men eg hadde berre ikkje lyst å kjede meg gjennom alle dei sidene med informasjon.

– Eg leiar ein stor kyrkjelyd med mykje aktivitet og har anna å ta meg til, seier han til Dagen.

Nærbø-presten bruker heller tida på å «studere Bibelen og besøkje folk».

– Eg håpar Kyrkjerådet legg meir til rette for å vere kyrkje, framfor å lessa på oss alle desse administrasjonsoppgåvene, er oppfordringa hans.

– Mindre data, meir folk

Han får støtte av sokneprest Steinar Leirvik i Byåsen kyrkjelyd i Trondheim. Han har vore prest sidan 1993.

– Eg synest stadig det er endringar og ny organisering på ulike plan og er vel blitt litt lei og desillusjonert, kanskje. Det er vanskeleg å sjå korleis eg som prest kan påverke noko.

– Kva må kyrkja gjere annleis i framtida for å forhindre leie og desillusjonerte prestar?

– Me som jobbar i kyrkja sit alt for mykje på kontoret framfor PC-en, samanlikna med kva vi gjorde då eg var nyutdanna. Altfor mykje tid blir bunde opp i møter og administrasjon. Det er eit kjempeproblem.

– Viss me stengde internett eit par veker kunne vi kanskje vore meir kyrkje ute blant folk, legg han til.

Slik kan kirken få én arbeidsgiver

Biskop mellom byråkrati og gallionsfigurer

20 år med utgreiingar, høyringar og behandlingar

Anbefalinga Kyrkjemøtet skal ta stilling til dei neste dagane er resultat av ein 20 år lang prosess med å skilje stat og kyrkje.

Hovedgrunnen til at det har teke så lang tid er at ein ikkje har visst sikkert korleis rammevilkåra ville bli etter den nye Trussamfunnlova, før denne blei endeleg vedteken i mars 2020.

Endringsforslaga har teke form etter kvart som Kyrkjeforliket blei vedteke i 2008, grunnlovsbestemminga om statskyrkja blei oppheva i 2012, omfattande behandlingar i Kyrkjemøtet og den nye trussamfunnslova som tok til å gjelde i fjor.

Undervegs har det vore tre omfattande utgreiingar, tre behandlingar i Kyrkjemøtet, høyringsrundar og opne konsuletasjonar.

Tidenes omorganisering av Den norske kirke: Disse blir bedt om å uttale seg

I fjor kom den 500 sider lange rapporten «Samhandling i en selvstendig folkekirke.- Ny kirkelig organisering» med tilhøyrande delutgreiingar.

Arbeidsgruppe gir innspill til ny kirkeordning

Utvalet bak greidde ut og anbefalte ein modell for kyrkjeleg organisering som seinare blei skrota.

Ingen veit kor mykje arbeidet med ny organisering har kosta.

– Det seier seg sjølv at det et er heilt umogleg å seie noko heilt nøyaktig om kostnadane på eit arbeid som har teke over 20 år, seier kyrkjerådsdirektør Ingrid Vad Nielsen til Dagen.

Kostnadane til tross, det store fleirtalet i den kyrkjelege høyringa meiner likevel det er behov for ei organisering som gjev same arbeidsgjevar for alle som arbeider lokalt i Den norske kyrkja

– Flertall for lokalt arbeidsgiveransvar for alle ansatte i folkekirken

I dag har alle dei kyrkjelege tilsette fellesråda som arbeidsgjevar – utanom prestane. Dei er organisert under rettssubjektet Den norske kyrkja (rDnK), i praksis bispedømerådet.

Denne sommaren samla Kyrkjerådet seg bak ei anbefaling til Kyrkjemøtet om å delegere ein del av biskopen sine oppgåver til fellesråda, sjølv om DnK framleis skal vere arbeidsgivar for prestane.

Støttar endringane

Ei av prestane som ønsker ei ny kyrkjeleg organisering velkommen er sokneprest Maria Tveten i Foldnes kyrkje.

Ho håpar sokna kan få meir makt. Samstundes ser ho fram til at alle som jobbar saman i kyrkja skal få éin felles arbeidsgjevar.

– Ei felles arbeidsgivarline er godt for organiseringa av kyrkja. Det er litt krøkkete som det er nå, seier ho.

For Tveten er ressursbruken ein naturleg konsekvens av grundig forarbeid og demokratisk medverknad.

Presteforeinga sin politiske leiar, Martin Enstad, er einig.

– Alternativet er verre

Han vil ikkje gå med på at prestane er uengasterte i organiseringsspørsmålet, sjølv om han innrømmer at det nok er mange som er trøytte av debatten.

– Kyrkjeleg organisering er alltid fast punkt når vi møtes på årsmøte, men mange prestar tenkjer nok at arbeidstakarperspektivet blir teke hand om av tillitsvalde.

Alternativet til ikkje å sende ut høyringar er verre, meiner han.

– Kyrkjerådet sender ikkje ut høyringar for moro skuld. Det er for at alle skal bli høyrt. Skjer ikkje det får me ei demokratisk utfordring.

Kyrkjerådet: – Vil forenkle

I nabolandet vårt fekk Den svenske kyrkja fem til seks år på å finne ei ny organisering, etter at stat og kyrkje skilde lag ved tusenårsskiftet.

Her heime valde staten ei meir skrittvis tilnærming, fram til ny trussamfunnslov kom i fjor.

– Derfor er det ikkje så unaturleg at kyrkja først nå klarer å finne ei passande organisering, påpeiker kyrkjerådsdirektør Ingrid Vad Nilsen.

Ho trur ikkje at nokon i 2002 hadde sett føre seg at prosessen skulle ta over 20 år, men avviser at svenskane sin metode var meir effektiv enn den norske.

– Alt lovverket kom på plass i år 2000 i Sverige. I tida etterpå har dei måtta gjere justeringar og forbetringar. Eg trur ikkje det har vore mindre ressurskrevjande enn den skrittvise metoden me har vald her i Norge.

– Kva kunne kyrkjerådet gjort annleis for ein meir effektiv saksgang?

– Ja, sei det.

– Ein kan sikkert vera etterpåklok, men det hjelper ikkje så mykje nå. Det er ulike meiningar om kva som er best.

– Kva lærdommar tek de med dykk til neste store reform?

– Skal ein ha mange med på avgjerslene kan det tar veldig lang tid. Me kan nok forenkle noko. Ikkje alle treng svare på alle høyringar, seier Ingrid Vad Nilsen

Nye høyringar ventar

Når Kyrkjemøtet samlast i Trondheim 21.–26. september skal er målet å endeleg gjere eit prinsippvedtak i saka om kyrkjeleg organisering.

Kyrkjerådet tilrår modell tre, der både rettssubjektet Den norske kyrkje og sokna er arbeidsgjevar, medan utøvinga av ein del arbeidsgjevarfunksjonar samlast.

Presteforeininga er ueinige. Dei ønsker modell to der alle arbeidstakarane er forankra i eit nasjonalt rettssubjekt.

Tilbake på Ræge lanserer prest Gunther Theiss sin eigen modell, med eit mangfald av strukturar, alt etter kva som passar soknet best.

Kyrkjerådsdirektøren er ueinig.

– Me skal ikkje ha anarki, fastlår Ingrid Vad Nilsen.

– Det må vera noko attkjennande i strukturen som held oss samla nasjonalt, samstundes som at sokna har fleksibilitet. Målet er å bli samde om ein modell som tar omsyn til begge behova.

Etter Kyrkjemøtet ventar nok ei utgreiing og nye høyringsrundar om modellen Kyrkjemøtet vedtek. Først i 2023 fastset Kyrkjemøtet detaljane rundt korleis den nye organiseringa skal fungere i praksis.