RAKK IKKJE DONAU: Gerd Golombek kom for seint til kaia då skipet Donau frakta 532 norske jødar til konsentrasjonsleiren Auschwitz i 1942.

Andrea Øien Sæverud

Kom for seint til «Donau» og unngjekk Holocaust

Gerd Golombek (87) er søskenbarnet til Betzy Rosenberg, den jødiske jenta som gøymde seg for nazistane i ein vegg i Trondheim.

Andrea Øien Sæverud

Publisert 22.04.18 - 10:48 Sist oppdatert 22.04.18 - 10:48

Av dei 532 jødiske fangane som blei deporterte frå Filipstadkaia i Oslo 26. november 1942, var det 302 menn, 188 kvinner og 42 barn. Då dei kom til Tyskland, blei dei frakta vidare til konsentrasjonsleiren Auschwitz. Av Donau-fangane overlevde berre ni menn krigen.

Denne lagnadstunge novemberdagen er Gerd Golombek 12 år. Nazistane har kalla inn ekstramannskap i politiet og rekvirert bilar og drosjer. Namnelister blir delte ut. Planen til Hitler er klar til gjennomføring, alle spor etter det norske jødiske miljøet skal fjernast. For godt.

Annonse

Då drosja som skal frakte Gerd Golombek til fangeskipet kjem fram til kaia, er landgangen allereie teken. Båten ligg der framleis, men vakta på båten seier «züruck», «tilbake».

DØDSSKIP: Det tyske skipet «Donau» frakta 532 norske jødar til konsentrasjonsleirane. Biletet er teke i det båten forlèt Oslo. Jødane blei køyrde til Oslo hamn med drosjer, jernbanevogner og lastebilar. Men éi drosje kom for seint. I den sat Gerd Golombek.

Ho, broren og mora flyktar seinare til Sverige. I ettertid har Gerd Golombek skildra kjensla av å krysse svenskegrensa som at ho letta frå bakken. No var ho endeleg trygg.

– Må ha vore bitter

I Sverige budde Gerd Golombek først i Malmø der ho gjekk på svensk skule. Seinare flytta familien til Uppsala der ho fekk gå på norsk skule, med norske venner. Det var eit vendepunkt som gjorde livet mykje betre for den unge jenta.

At søskenbarnet hennar, Betzy Rosenberg, også hadde sluppe unna jødedeportasjonen, ante ho derimot ikkje noko om før krigen var over.

– Eg møtte Betzy fleire gonger etter krigen. Ho og mannen Arne kom ned til Oslo. Eg kan ikkje hugse at ho snakka så mykje om opplevingane sine medan ho levde i skjul, men ho må jo ha vore bitter. Alle i familien hennar blei jo drepne, fortel Golombek.

Historien om Jenta i veggen Les historien om Betzy Rosenberg her: https://bit.ly/2v2CdIwPosted by Dagen on Tuesday, April 10, 2018

Indre gjerde

Annonse

JENTA I VEGGEN: I går fortalde Dagen historia om Betzy Rosenberg som skjulte seg for nazistane i 2,5 år. Forfattar Lena Lindahl har nyleg gitt ut ei bok om den jødiske jenta som berga livet takka vere eit hemmeleg rom i ei hytte på Byneset utanfor Trondheim.

– Historia til jødane har vore tragisk i hundrevis av år. Vi har denne historia i oss. Vi lever med det, seier ho.

Sjølv kjende ho tårene presse på når melodien til filmen Schindlers liste blei spelt av klarinettist Georg Reiss under boklanseringa.

– Når eg høyrer den melodien blir eg så trist. Framleis er jøde brukt som eit skjellsord. Vi jødar må leve med eit gjerde inne i oss som tek imot slike ting.