Luthersk prestepar vert katolikkar: – Kona hadde meir makt enn paven

Frå stovevindauga eit stykke oppi lia i Volda har ekteparet Kvamsdal storslått utsikt over Volda, fjorden og fjella. Den monumentale steinkyrkja frå 1932 er eit naturleg midtpunkt i bygdebyen. Der har både Evy Risa og Svein Eidsvik Kvamsdal hatt base i store deler av yrkeslivet sitt sjølv om begge kjem frå Nordhordland.

– Vi møttest på Katten i Bergen, seier han, med bergensk gatereferanse til Katedralskolen.

Rundstykke og kaffi står på bordet. På den journalistiske menyen står vegen frå Den norske kyrkja til Den katolske kyrkja.

Hebraisk forelsking

Felles interesse for teologi og kristenliv førte til at dei to gymnasvenene heldt fram på same fag på Universitetet i Bergen.

– Det oppstod søt musikk då vi studerte hebraisk, røpar Svein.

På den tida meiner dei Evy var «litt småkatolsk».

– Eg gjekk til messe i St. Paul kvar veke, forklarer ho.

Ho gjekk også til samtalar med ein katolsk pater i Bergen. Og på gymnaset hadde ho skrive oppgåve om då Den katolske kyrkja igjen etablerte seg i Noreg på 1840-talet, etter å ha vore utestengd frå landet i 300 år etter reformasjonen.

– Når vart det avklart at vegen din ikkje gjekk til Rom?

– Nei, det er vel ikkje avklart enno, seier ho.

Familien i Lindås var ikkje spesielt ofte til gudsteneste, men det var langt og tungvint å kome seg til kyrkja.

Var antikatolsk

Barndomsheimen til Svein i Austrheim låg hundre meter frå kyrkja og hundre meter frå bedehuset. Tidleg vart han husvarm begge stader.

– Som ung var eg svært antikatolsk. Eg hadde fått med meg fiendebilete, særleg i bedehuskrinsar. Dette vart stadfest også i skulen sjølv om vi hadde ein lærar i kyrkjehistorie som prøvde å avdempe det, seier han.

Som teologistudent på MF i Oslo opplevde han også at markante lutherske lærarar hadde klar brodd mot katolsk lære.

– Korleis opplever du spenningane mellom protestantisk og katolsk kristendom er i dag?

– Dei kjenner eg ikkje på same måten no.

– Nei, ikkje du, seier Evy og ler.

Heidrar Hauge

Sjølv om Svein Kvamsdal etter kvart opplevde at han fekk ei meir kyrkjeleg forankring, har han som prest halde kontakt med det lågkyrkjelege miljøet.

– Eg har likt meg veldig godt mellom bedehusfolket i Volda, seier han.

Mellom anna har han hatt dramaframsyningar, den siste om Hans Nielsen Hauge.

– Eg reknar meg som ein katolsk haugianar, seier Kvamsdal.

Han meiner Hauge var meir prega av katolsk fromheitsliv enn mange er klar over.

– På bedehuset har du også vore velkomen etter at du vart katolikk, skyt Evy inn.

Svein konverterte i 2017, kort etter at han vart pensjonist.

– Har det vore teologiske spenningar imellom dykk?

– Ein treng ikkje vere samd om alt. Då vert det litt kjedeleg, seier Evy.

– Det er skilnad i småting, presiserer han.

– Det finst ingen småting i teologien, parerer ho.

Første kvinne

Evy Kvamsdal var mellom dei første kvinnelege prestane i Møre bispedøme og vart seinare den første kvinnelege prosten. Ho legg ikkje skjul på at ho ved noke tilfelle har teke praktiske omsyn tidlegare. Somme mannlege prestar har reservert seg mot liturgisk samarbeid av teologiske overtydingsgrunnar.

– Men eg kan ikkje seie at eg har lide under dette. Her på Sunnmøre er eg blitt teken godt imot, seier ho.

– Har dette vore ei viktig sak for deg, Svein?

– Kanskje i mi aller første prestetid. Men etter kvart oppdaga eg at de var eit ordningsspørsmål og ikkje eit teologiskspørsmål i djup meining, seier han.

Men han meiner heller ikkje kona har hatt kvinneleg presteteneste som ei kampsak.

Pater på døra

Vegen mot Den katolske kyrkja trur Kvamsdal starta med at han allereie som ungdom fatta interesse for kyrkjefedrane og katolske teologar i mellomalderen.

Så vikarierte han som prest i Luster i Sogn i studietida og fekk tilfeldigvis ein tysk katolsk prest på døra som var på ferie saman med nokre korgutar. Venskapet med Hans Dittmann vart djupt og varte i 38 år, til han døydde i 2012.

– Han dreiv aldri propaganda for katolisismen, men vi hadde fine samtalar. Han hadde mykje humor og var godt skulert. Kontakten førte til at eg byrja å reise i katolske kloster, fortel Svein.

Kona sa at det berre var eit under han vende tilbake.

– Men ho berre oppmuntra meg, for eg var så glad og kjekk når eg kom heim, seier han.

– Og så fekk eg litt fri, legg ho til og ler.

Luther-dominans

Erfaringane med katolsk kyrkjeliv gav han ikkje erfaring av døde ­ritual, men levd trusliv.

– Når dei feirar gudstenester­, er det mykje meir drama. Alle sansane er i bruk, seier han, og legg til at det treff han som kjenslemenneske.

På den andre sida vart han etter kvart i stuss om at Martin Luther skulle ha ein så dominerande posisjon som vegvisar for lutherske kristne.

– I Den katolske kyrkja er det så mange røyster som kjem til orde, seier han.

– Men du kan ha ein tendens til å glorifisere Den katolske kyrkja litt, innvender kona.

– Det høyrer vel kanskje til den fasen eg er i no, seier han.

Press på prestar

– Kor mykje heng konversjonen din saman med utviklinga i Den norske kyrkja?

– Når ein er oppvaksen i Den norske kyrkja, sit det i blodet. Det er ei smerte å bryte opp. Eg har vore glad i denne kyrkja, seier han.

– Det er du vel enno, seier Evy.

– Ja, det er eg framleis. Samstundes har eg kjent meg mindre og mindre heime i Den norske kyrkja, seier han.

Særleg viser han til aukande læremangfald.

– Det vert den einskilde presten som skal ta ei avgjerd om ulike standpunkt, seier han.

– Religiøst firma

Han opplever det frigjerande å vise til kva kyrkja lærer.

– På Sunnmøre kan prestar i Den norske kyrkja framleis stå for tradisjonell kyrkjelære, men andre stader kan ein nesten oppleve å verte kjeppjaga. Alle skal få sine religiøse tenester. Kyrkja vert meir som eit religiøst firma, seier han.

Han meiner sterke røyster i Den norske kyrkja vil tone ned evangeliet.

– Dei som snakkar slik, skjemmest ved evangeliet. Enten har dei ikkje tru på det, eller så har dei ikkje mot til å lyfte det fram.. Så vert det ein kristendom utan alvor. Eit evangelium utan frigjerande kraft, seier han.

Trusfellar frå utlandet

– Men somme prestar i Den ­norske kyrkja vil innvende at dei har kontakt med folk, medan ­vegen for ein vanleg sunnmøring er svært lang inn i Den katolske kyrkja?

– Ja, men her i området har vi også mange katolikkar frå utlandet, seier han.

I Ålesund sokn er det 4.300 katolikkar.

– Også desse treng Guds ord og Jesu sakrament, seier han.

Skuldar på kongen

– Du nemnde at du er inspirert av Hans Nielsen Hauge. Somme vil seie at du går i motsett retning av han, fordi han frigjorde lekfolket frå prestedominans?

– Den katolske kyrkja er misforstått av ein god del. Ein reknar også der med lekfolket, seier Kvamsdal.

Han meiner den lutherske folke­kyrkja vart prega av at danske­kongen ikkje gav lekfolket og ­kvinnene plassen som også Luther såg for dei.

Unge til Frikyrkja

– Korleis ser de at posisjonen til Den norske kyrkja har utvikla seg på Sunnmøre i dykkar prestetid?

– Ein del unge familiar går til Frikyrkja. Det same gjeld bedehusfolk som ikkje nødvendigvis har meldt seg ut, seier Svein.

– Vi opplevde etter kvart at det gjekk litt treigare å rekruttere frivillige, men at kyrkjebesøket heldt seg bra, seier Evy.

Femte norske

Kort etter at Svein konverterte i 2017, fekk han spørsmål frå biskop Bernt Eidsvig om det var aktuelt å gå mot katolsk prestevigsle. I utgangspunktet må katolske prestar leve i sølibat, men ein biskop kan søkje om unntak til Truskommisjonen i Roma.

– Då hadde kona meir makt enn paven. For seier ho nei, er det umogleg å verte godkjend, forklarer han.

Tidlegare har fire norske prestar gått denne vegen.

– Eg hadde ikkje lyst til å seie ja, men våga ikkje å seie nei, seier Svein.

Prosessen vart sett i gang og har fleire etappar. I mars er planen at biskopen i Trondheim, Erik Varden, skal kome til Volda for å ha seminar med Kvamsdal slik at han kan bli diakon.

– Då kan eg ikkje innsetje sakramentet, men kan gå ut med det og har fullmakt til å preike ved gudstenester, seier han.

Vippar same veg

– Korleis er det for deg at ektemannen din vil bli katolsk prest?

– Eg synest det er greitt. Det ser ut til at han er glad. Sjølv er eg pensjonist, verkeleg pensjonist, seier ho.

– Kva meiner du med at ditt eige tilhøve til katolisismen ikkje er avklart?

– Nei, vert det eigentleg nokon gong heilt avklart? Men eg kjem nok til å ta steget ut. Eg kjenner meg heime der, sjølv om eg kjenner meg heime i Den norske kyrkja også, seier ho.

– Er du samd med Svein i at det er blitt meir sprik i Den norske­ ­kyrkja?

– Ja, men samstundes er det noko positivt med at ein når ut til alle slags folk, seier ho.

– Korleis er det for deg som prest å vere på veg mot eit kyrkje­samfunn som avviser kvinneleg presteteneste?

– For meg er det heilt greitt. Eg kunne ikkje tenkt meg å vere ­katolsk prest.

– Elskar medkristne

Svein understrekar at han ville fullføre tenesta si i Den norske kyrkja.

– Eg elskar mine medkristne­ og kyrkjelydane der eg gjorde teneste­. Eg fekk utfalde meg. Men då eg vart pensjonist, tenkte eg at eg er fri til å gjere det eg ville og ­følgje mi overtyding om å gå tilbake til moderkyrkja. Eg tenkjer denne har meir av fylden i den apostoliske trua. Det var som om eit nytt ­univers opna seg, seier han.

Tror paven kan forsone religiøse grupper

Solrunn forkynner evangeliet i bilder. Det har reddet troen hennes

Han lærte slitne mennesker å blåse retrett