– Nordmenn er blitt mykje meir egoistiske og likegyldige til fattigdom og naud

Det går ille med rikmannen i søndagens tekst. Han har levd i sus og dus og utan den minste omsut for dei fattige og svoltne. I dødsriket får han si straff.

Inge Halstensen (76) er fiskebåtreiar. Han forvaltar store ressursar og har 150 menneske i arbeid, dei fleste på fire moderne fiskebåtar.

Konsernet Halstensen Holding hadde i fjor ei omsetning på 480 millionar og eit driftsresultat før skatt på 28,7 millionar. Inge Halstensen har overlate mykje av ansvaret til etterkomarane, men har framleis ei aktiv rolle i reiarlaget.

Fokus: Eigen rikdom

– Kva er det første du tenkjer på når du høyrer forteljinga om den rike mannen og Lasarus?

– Umiddelbart spør eg meg kvifor Jesus ikkje svarar konkret på kvifor den rike mannen hamna i helvete. Men svaret ligg vel implisitt: Han har ikkje omsorg for den fattige. Han er fokusert på eigen rikdom og har elska å ha det godt, seier Halstensen.

– Det slår meg elles at dette er ein av plassane der Jesus openberrar ei meining om helvete som mange kristne i dag ikkje opplever som relevant, legg han til.

Flokken til Lasarus

Men denne søndagen skal teksten om den rike mannen og Lasarus lesast og preikast over i norske kyrkjer og bedehus. Halstensen trur dei fleste predikantane vil leggje vekt på det dennesidige – om det å vise omsorg. Det har han forståing for.

– Teksten er talande. I vår del av verda høyrer dei fleste til i den flokken som den rike mannen bevegar seg i. Og like utanfor døra – eller eit par timars flytur unna – har vi veldig mange som tilhøyrer Lasarus sin flokk, konstaterer Halstensen.

– Eit anna folk ettter 1969

Og opp poppar kanskje den gamle KrF-aren, for assosiasjonen kjem snøgt til ein valkamp der det å bekjempe fattigdom og naud i den tredje verda ikkje akkurat var det som stod øvst på saklista.

Halstensen meiner nordmenn er blitt meir egoistiske og likegyldig overfor liding, fattigdom og naud dei siste 20–25 åra. Ironisk nok, for dagleg blir vi minna om «lasarusane» utanfor stovedøra vår.

Han får ferske bilete frå Afghanistan på netthinna – og av lutfattige afrikanarar som tek seg over Middelhavet med draum om ei betre framtid.

– Oktober 1969, seier Halstensen.

Det var den hausten det vart oppdaga olje på Ekofiskfeltet.

– Etter det er vi eit anna folk. Vi trur annleis. Ideala våre er annleis. Haldningane våre er annleis, meiner han.

«Den rike nordmannen» og Lasarus

Det skjedde ikkje over natta, ifølgje Halstensen. Men han har liten sans for den overfloda som har utvikla seg dei siste 25 åra.

– I 1989 sa statsminister Gro Harlem Brundtland at den norske oljeproduksjonen skulle avgrensast til 70 millionar oljeekvivalentar. I 1995 hadde den passert 250 millionar oljeekvivalentar. Vi grabba til oss mykje på kort tid, mellom anna med det resultat at store deler av fastlandsindustrien blei rasert, resonnerer han.

– «Den rike mannen» kunne like gjerne omsetjast med «den rike nordmannen»?

– Ja, dessverre, svarar Halstensen.

I global målestokk

Han registrerer det han kallar ei radikal mentalitetsendring dei siste 25 åra.

– Før i tida var vi meir fokusert på å hjelpe folk som har det vondt. Kanskje ligg noko av forklaringa på KrFs nedgang her. U-hjelp er ikkje lenger noko som appellerer til oss. I valkampen fokuserte nokre parti på fattigdomen i Noreg. I ein global målestokk finst ingen norsk fattigdom. Den finst i andre verdsdelar, men me ser det ikkje, liksom Lasarus heller ikkje blei sett.

Han legg til:

– Me kunne gjerne stramma inn litt på beltet for å sleppe fleire inn i landet av dei som treng det.

– Ikkje plass til baronar

Sjølv om nordmenn flest tronar på rikdomstoppen i verda, er det framleis nokon som er svært mykje rikare enn andre også her til lands. Inge Halstensen protesterer ikkje høglydt når vi antyder at han har litt meir å rutte med enn dei fleste.

Men han vil gjerne «korrigere litt på dimensjonane». For i motsetning til andre næringar, er det ikkje plass til baronar i fiskerinæringa. Rett nok er det ei næring som dei siste 30 åra ikkje har fått statlege subsidiar, men den er framleis regulert – mellom anna for å sikra norske arbeidsplassar og spreidd busetjing.

– I fiskerinæringa forstår me ikkje strevet mot formuesskatt. Dei fleste reiarlag har så mykje gjeld at vi ikkje har nokon formue å skatte av, seier reiaren.

Heim utan fangst

Inge Halstensen er gamal nok til å hugse dramatikken då det blei slutt på sildeeventyret i Nordsjøen. Påska 1959 kom flåten heim utan fangst. På bedehuset i Bekkjarvik gjekk far hans på talarstolen og bad om at Gud måtte forbarme seg over lokalsamfunnet. Kvar fjerde familie i bygda tente sitt brød hos familien Halstensen.

– Ei veldig vanskeleg tid, det der. Men vi lærte oss nøysemd og måtehald, ideal som synest fjerne når ein les om korleis urbane finanstoppar i dag lever sine liv, seier han.

Då har han meir sansen for idealismen og nøysemdsideala hos mange av raddisane han studerte med på Universitetet på slutten av 60-talet. Inge Halstensen rakk å bli cand.philol. og jobba litt som lærar før han reiste heim og blei fiskar og overtok ansvaret for familiebedrifta.

Uro over forvaltinga

Han har problem med å kjenne seg att i historia om den rike mannen som kler seg i purpur og slike.

– Eg går ikkje i sekk og oske. Eg har hus og bil og ei sjekte med ein ti hestars Sabb-diesel, seier han.

«Purpur og lin» – i overført betydning – ser han meir enn nok av i sommarsesongen. Kvar dag legg gjerne eit hundretals påkosta fritidsbåtar til kai i vakre Bekkjarvik.

Det norske folks forvaltning av rikdom er noko som uroar han djupt.

– Overflod er noko vi skal passe oss for. Og det er noko eg prøver å innprente den neste generasjon. Noko av farane ved overflod ser vi tydeleg demonstrert i denne bibelteksten. Den er slik sett brennaktuell, seier Inge Halstensen.

Truga med evig pine

Det går til slutt ille med med den rike mannen. Den aldrande bedehus- og kyrkjemannen Inge Halstensen må medgi at han «i liten grad befattar seg med helvete».

Gradvis har han kome til at «lekmannsstandpunktet vi hadde for 50 år sidan der vi delte folket i to grupper» er det han kallar «ein meiningslaus måte å forvalte Guds evangelium på».

– Det var vel ei overlevning frå tida då danske kongar truga med evig pine for at folk skulle vera lydige slik at dei kunne vinne krigane, spissformulerer han.

Det evige håpet

Halstensen meiner Jesus sine fargerike skildringar av død og pine må sjåast i lys av Meisteren si samtid og korleis folk tenkte og snakka på den tida.

– Personleg kan eg ikkje beskrive helvete slik Jesus gjer i denne teksten. Eg opplever at Jesus gjennomgåande er meir oppteken av det evige håpet og om at det alltid er plass for tilgjeving – også om det så er i livets aller siste augneblink.