Skjønnheita i fjorddjupet
Fjordlandskapa våre er verdsberømte. Mindre kjent er det rike alge- og dyrelivet som finst i dei mørke djupa.
Rundt 3.000 ulike artar av fisk og botnlevande dyr og algar er registrerte i sjøen langs norskekysten. I tillegg finst det hundrevis av alge- og dyreartar – frå dei minste planktonorganismane til dei største sjøpattedyra.
Kjenner du til dømes Periphyllaen, svømmepølsa eller havmusa? Alle held dei til i fjordane på Vestlandet. Den vesle svømmepølsa har vore videofilma heilt ned til dei største djupa i Sognefjorden – 1.300 meter – og aldri høgare opp enn 300 meter. På desse djupa når aldri ei lysstråle ned.
Annonse
Det fortel forfattar og fotograf Per Robert Flood i praktboka «Fjord. Livet i dypets skjulte univers», der han tar oss med på ei reise i det mangfaldige undersjøiske universet i fjordane våre.
Altoppslukande interesse
Flood er utdanna lege, men har i nesten 50 år forska på marine dyr, mellom anna som professor i zoologi ved Universitetet i Bergen. No er han pensjonist, men arbeider like engasjert med faget, som i grunnen har vore like mykje hobby som jobb.
– Eg har vore heldig som har fått betalt for å følgje nysgjerrigheita mi som forskar, seier Flood.
I boka presenterer zoologen eit breitt utval av kystartane våre, frå algar, mark og nesledyr til krepsdyr, fisk og sjøpattedyr, alt illustrert med bilete han i all hovudsak har tatt sjølv.
Kamp for det vakre
Fotograferinga har vore eit spesialfelt i forskinga hans, for det meste gjennom mikroskop. Og tidleg vart det ei kampsak for han å lage fine bilete av havskapningane, ikkje berre dokumentere dei.
– Eg meinte det var mogleg å leggje litt estetikk i det òg, at det gjekk an å lage vakre bilete i tillegg til å vise det som vitskapleg var det vesentlege, seier han.
Annonse
Estetikken har han kunna dyrke i laboratorium, nærmast som i eit studio.
– Mange av dei dyra eg jobbar med, er ganske små, så det nyttar jo ikkje å ta med seg mikroskopet ned i djupet. Derfor har eg heller fått dyra opp til overflata og fotografert dei i kjølerom om bord i forskingsfartøy. Der kan eg justere lyset akkurat slik eg vil ha det, og kan få ein ganske perfekt mørk bakgrunn, slik at detaljane ved dyra trer betre fram enn dei elles hadde gjort, forklarer Flood.
Skjøre og gjennomsiktige
To typiske fellestrekk ved djupvassdyra fascinerer zoologen. Det eine er at dei er så utruleg skjøre: Dyr som svever fritt i vassmassane, treng minimalt med fysisk styrke for å leve slik dei gjer.
– Da vi dykka i ubåt og sette lyset på, såg vi organismar som i sjokk faktisk svømte frå halen sin, fortel han.
Det andre fellestrekket er at ein stor del av dei kamuflerer seg ved å vere like gjennomsiktige som vatnet sjølv.
– Mange av dei er glasaktig transparente, og så har dei ein del fargeprikkar og slikt. Ein del av desse synest eg er fantastisk vakre å sjå på når dei rører seg i sjøen, seier Flood.
Sjølvlysande Periphylla
Annonse
Éin av desse er djupvassmaneta Periphylla periphylla, som Flood har brukt mykje tid på. Denne arten finst over det meste av verda, men i Lurefjorden i Nordhordland er det særs mange av han.
– I tillegg til å vere ei stor og vakker manet er det vel òg det største dyret i verda som kan lage sitt eige lys, det vi vanlegvis kallar moreld. Dette er altså ei ti– femten centimeter stor manet, som kan ha heile den ytre overflata dekt med celler som produserer lys.
– Det er eit vakkert syn når ho tenner dei, seier professoren.
Forskingsstasjon på hytta
Per Robert Flood får stadig vekk henge med på eitt og anna forskingstokt, men han har uansett ordna seg med alt han treng av forskingsutstyr på hytta si ved Herdlafjorden utanfor Bergen – eit lågkost-tilbod som marinbiologar frå heile verda nyttar seg av.
– På hytta har eg båt og alt utstyr eg treng for å ta prøver. I kjellaren, som opphavleg var naust, er det no våtlaboratorium, og eitt av soveromma oppe har vorte mikroskoplaboratorium, fortel «Fjord»-forfattaren entusiastisk.
– Så der kan eg halde det gåande.
