Slik var den svarte sabbaten i kibbutz Nir Oz

I kibbutz Nir Oz, nær grensa til Gaza, var det rundt 400 menneske då Hamas gjekk til angrep laurdag 7. oktober. 80 av dei er no gislar i Gaza, 20 er stadfesta døde.

Talet på døde vil stiga gradvis, for resten av lika er det berre DNA-prøver som kan kjenne att.

Dette er forteljinga om Nir Oz og den svarte sabbaten.

Denne saka inneheld nokre sterke bilete.

Terrordagen

For Sagui Dekel-Chen byrja laurdag 7. oktober før soloppgang. Han stod opp ved daggry og gjekk den vanlege vegen ned i verkstaden.

Sagui elska arbeidet her, og nytta ledige stunder. Sjølv om det ikkje var for mange av dei med kone og små barn i heimen.

Forutan om Sagui var nokre av kibbutzens eldre medlemmar alt oppe denne morgonen. Dei gjekk ein trimrunde i stilla før staden vakna til liv.

Det var ingenting som sa Sagui noko om dei grusomme timane som låg foran, og den uvisse skjebnen han sjølv gjekk i møte.

Låg og sov

Kibbutz Nir Oz var oppretta i 1955 og ligg om lag sju minutts køyring frå grensegjerdet til Gaza.

Dei utvikla landbruksmaskinar til nytte for landet og verda utanfor, og hadde ein god landbruksproduksjon med mellom anna poteter, som er namngjetne over heile Israel.

Kibbutzen hadde òg pløgd noko av overskotet inn i ein stor botanisk hage som fekk landskapet til å bløme.

Som vanleg er låg dei fleste og sov denne fridagen då sola var i ferd med å kome til syne.

Då kom åtaket.

Væpna menn utanfor

Saugi høyrde nokre lydar utanfor. Då han kikka ut, såg han ei gruppe på omtrent ti væpna menn som var i området. Han fekk varsla kona, mora og lokalvernet om at noko var gale.

Sjølv klarte han å kome seg opp på eit tak for å få oversikt over situasjonen. Nir Oz ligg på flat mark, og det er ingen andre stadar enn oppe på eit hustak at det var mogleg å sjå kva som var i emning.

Det han såg, var av heilt andre dimensjonar enn nokon i kibbutzen hadde førestilt seg.

Frå taket kunne han sjå inntrengjarar som kom frå alle kantar. Dei kom med pick-upar og motorsyklar og gjekk metodisk til åtak etter ein grusom og metodisk plan.

Den svarte sabbaten hadde byrja.

Var budde på åtak

Innbyggarane i Nir Oz var ikkje ukjende med at nokre kunne kome inn frå Gaza og gå til åtak. Lokalvernet hadde øvd på slike scenario før.

I dei verste scenarioa hadde dei øvd på å halde unna to-tre terroristar. Oppgåva var å halde ut i omtrent ti minutt før hæren skulle koma dei til unnsetning. No kunne den 35 år gamle Sagui sjå med eigne auge at det var fleire titals terroristar inne i kibbutzen.

I ettertid er det anslått at mellom 170 og 200 terroristar frå Hamas gjekk til åtak på Nir Oz denne morgonen.

I dei kaotiske minutta rett etter at åtaket byrja klokka 6.30 lokal tid, flaug varslingane rundt i kibbutzen via meldetenesta Whatsapp. Dei fleste som hadde tid kom seg inn i bomberomma.

Brorparten av husa hadde fått bygd slike i etterkant av den fyrste krigen mellom Israel og Hamas, etter at Hamas tok kontrollen på Gazastripa midt i juni 2007.

Føremålet med bomberomma var at ein skulle vere trygg mot rakettåtaka frå Gaza som gjennom dei siste 16 åra har vorte ein del av kvardagen for kibbutzane rundt stripa.

Men av den grunn var dørene levert utan lås. Tanken bak det var at ein relativt enkelt kunne kome inn til folk som sat i bomberommet om resten av huset låg i ruinar.

Tre skot og stilla etter

Det gjekk ikkje for lenge før Saugi Dekel-Chen klarte å kome seg heim til kona og dei to små jentene i huset.

Med si tekniske innsikt klarte han å få til ein provisorisk lås som gjorde at det ikkje var mogleg å opna handtaket til bomberommet. Han fekk etter kvart tak i eit våpen, som gjorde at han kunne halde inntrengarar ute av huset. Våpenet fann han hos naboen som var reist vekk den helga.

Medan han fekk sikra familien, var lokalvernet i aksjon og gjorde så godt dei kunne for å halde inntrengarane unna.

Dei klarte å halde det gåande i omtrent to timar før alle anten var skadde eller drepne. Desse gruppene er sjeldan større enn eit dusin frivillige, men i tillegg var dei fleste menn i kibbutzen våpenføre frå tenesta i det militære.

Jamvel om lokalvernet gjorde så godt dei kunne, var det ingen teikn til at hæren dukka opp. Dei ti minutta som hadde vorte førespegla under koordineringsmøta med hæren, hadde no vakse til to timar, og framleis var det ingen hær å sjå. Det skulle gå seks timar før dei fyrste hæravdelingane kom.

___

Vi åtvarar om sterke inntrykk på bilete under.

___

Skaut gjennom dører

Denne laurdagen var det omtrent 400 menneske til stades i Nir Oz. Når alle var på plass var det omtrent 450 menneske som hadde bustadadresse her.

Det har no vorte ein stad utan adresser, hus eller menneske.

Medan Saugi kom seg heim for å sikra familien, og lokalvernet kjempa til siste mann, gjennomførte Hamas ei systematisk dreping av mange, medan dei gradvis byrja å føre folk frå kibbutzen som gislar til Gaza.

Jamvel om folk klarte å sikra dørene i bomberomma, var dei ikkje trygge. Nokre av dørene, synte det seg, var det mogleg å skyte gjennom. Nokre av dørene stod mot kuleregnet.

Forsvann i brennande hus

Inntrengarane visste òg råd om dørene haldt. Dei sette fyr på husa, og sakte men sikkert var bomberomma, som ikkje er lufttette, fylte med røyk.

Fleire freista ta seg ut luka i von om å kome seg i sikkerheit, men der venta som regel terroristar som anten fanga eller skaut dei som kom ut. Ein del vart verande inne og forsvann i dei brennande husa.

No, to veker seinare arbeidar ein framleis med å identifisera dei forkulla lika i Nir Oz. Og bilda frå journalistane som har vitja kibbutzen, viser smadra hus, blodige barnesenger og utbrente bilar.

Sonen er gissel i Gaza

Det var gått omtrent tre timar sidan åtaket byrja då det kom folk inn i huset til Sagui Dekel-Chen. Frå bomberommet kunne kona og dei to borna høyre skot. Så vart det stille i huset deira.

– Og resten veit du.

Professor Jonathan Dekel-Chen, faren til Sagui, har nettopp gjort eit stort svelg for å døyve klumpen i halsen. Han har akkurat fortalt om dei dramatiske timane, frå sonen Sagui sitt perspektiv.

«Resten» er at sonen vart tatt med til Gaza, kor han no sit som gissel. Det er i alle fall vona.

Det har ennå ikkje kome teikn til liv frå han, men han vart sett på veg dit, fortel faren.

Der ligg håpet førebels.

– Desse grusomme åtaka vart filma med go-pro kamera av Hamas, og ironisk nok gjer det at me har klart å identifisera mange av dei som vart tekne frå kibbutzen til Gaza levande. Me anslår at det er omtrent 80 som vart førde til Gaza. Alt frå 10 månadar gamle babyar til damer på 88 år, seier Dekel-Chen.

Dei tomme blikka

Dagen møter professoren på eit hotell i badebyen Eilat. Dei fleste frå busettingane rundt Gaza som vart øydelagde denne svarte sabbaten, er flytta hit.

At han i det heile tatt klarar å gjenfortelle det som skjedde den dagen i Nir Oz, skuldast at han den laurdagen var i USA på jobbreise.

– Då hæren kom til Nir Oz, var alt over. Om sundagen samla dei saman dei som hadde overlevd og sende dei med bussar til Eilat. Me er her inntil vidare, førebels til 15. november, seier han.

Dei andre, dei som var der, vandrar rundt på hotellet.

Foreldre med tomme blikk

Rundt oss er nokre få små ungar, i førskulealder, som framleis oppfører seg som ungar i det dei går ned mot stranda. Foreldra som held desse små i hendene går med fullstendig tomme blikk.

Det verkar som om sjela har forlete kroppane deira og dei vandrar berre rundt i ein slags automatisk rytme. Dei har sett og høyrt ting dei aldri vil gløyma.

Som hos det om lag tre år gamle barnebarnet til professoren, den yngste dottera til Sagui.

«Boom, boom, boom, pappa», sa ho hin dagen til bestefaren ut av det blå. Tre skot og pappa var vekke, mogleg for alltid.

Jonathan Dekel-Chen har vore attende til kibbutzen. Der fekk han stadfesta at hans eige hus er brent ned til grunnen, fått oversikt over kven som er vekke og kven som er døde.

Gjennom samtaler med sine kibbutz-naboar har han også fått ei god oversikt over kva som hende denne dagen.

Eks-kona vart tatt

Det var ikkje berre Hamas som kom dit, men òg vanlege folk frå Gaza som drog over i kjølvatnet av Hamas og byrja ei systematisk plyndring av heimar, landbruksutstyr og andre ting dei kunne få med seg, ifølge dei Dekel-Chen har snakka med.

– Dei tok absolutt alt dei kunne få med seg, alt frå traktorar til trehjulssyklar. Og då hæren endeleg dukka opp, seks timar etter at åtaket byrja, var det ikkje lenger nokon att i kibbutzen frå Hamas eller dei som plyndra.

Dei var ferdige. Det var ikkje meir å ta.

– Heile kibbutzen er vekke. Det er ikkje meir att der no, seier Jonathan Dekel-Chen, før han byrjar å snakke om eks-kona.

Neomit Dekel-Chen vart varsla av sonen den morgonen og tok som dei fleste andre tilflukt i bomberommet. Huset hennar vart sett fyr på. Med aukande røyk i rommet tok ho sjansen på å opna luka og gå ut vindauget.

Der vart ho raskt tatt av nokre frå Hamas og leidd vekk. Dei gjekk mot Gaza. Etter ei tid kom det ein golfbil med lasteplan køyrande. Der vart ho plassert saman med ei dame ho kjende godt, som hadde tre ungar.

Dei yngste var to tvillingjenter på tre år.

Spelte død

Då golfbilen nærma seg grensa til Gaza kom eit israelsk Apache ångrepshelikopter og opna eld.

Alle terroristane var døde. Og mora døydde og. Neomit byrja springe med dei andre, ho var òg skada og full av blod.

Medan dei stogga etter omtrent 150 meter midt på jordet og la seg ned, kom ein traktor med fleire kidnappa på ein hengar. Neomit spelte død, medan dei andre vart tatt med til Gaza.

Skada og med rein viljestyrke klarte den 63 år gamle dama å kome seg attende til kibbutzen.

Då hæren kom, vart ho frakta til sjukehuset og overlevde.

IS-taktikk, ikkje pogrom

Det som skjedde på Nir Oz, var ikkje unikt. Nesten alle dei andre busettingane rundt Gaza opplevde dei same scenene denne kaotiske morgonen.

– Reint taktisk minner åtaket særs mykje om det Daesh (IS, red.merkn.) gjorde i Irak. Pick-upar med maskingevær og motorsyklar som flyttar seg raskt og dreping av folk utan å ta hensyn til noko. Dei drap òg thailandske framandarbeidarar og muslimske beduinar som jobba på jordene rundt kibbutzen.

Kjensla i Nir Oz og dei andre samfunna som vart råka den laurdagen er at dei vart overlatne til seg sjølve. Dei fekk ikkje hjelp.

Samfunna der høyrer til sentrum-venstresida av det israelske samfunnet. Dei som har blitt kalla forrædarar av høgrepartia i den noverande regjeringa.

Tvilar på ny start

Dei sit der i Eilat og har høyrt lite frå styresmaktene med unnatak av nokre byråkratar som har freista å ordna alle papira ein treng for å få helsetenester, id-kort og så bortetter.

Dekel-Chen tvilar på om det nokon gong vert noko nytt Nir Oz.

– Korleis kan ein sei til ein familie med små ungar at dei kan leve trygt framover med Hamas som nabo, etter det dei har gått gjennom?, spør han retorisk.

Jamvel om han tilhøyrer den progressive sida av israelsk politikk, ventar han no at det må takast eit endeleg oppgjer med Hamas.

– Spørsmålet er om det har gått for langt i Gaza. Om folket har vorte så hjernevaska at det ikkje er mogleg med noko anna styre der.

Møte med Biden

Jonathan Dekel-Chens einaste von med tanke på sonen er at han er amerikansk statsborgar og at president Joe Biden kan få til noko.

– Eg var med på eit videokonferanse med Joe Biden her om dagen. Han var verkeleg lyttande. Det var folk som ropte og skreik til han på møtet, og folka frå State Department (amerikansk utanriksteneste red.merk) ville avslutte møte grunna dei. Biden sa at han ikkje ville ha noko av det. Han forstod sorga og harmen deira og møtet varte omtrent ein time. Det var heilt utruleg. Frå israelsk side har me ikkje snakka med nokon politikarar. Hadde det kome ein minister ned her er det mogleg at han eller ho hadde blitt jaga frå staden, seier han.

– Eg vil avslutta med å sei at den einaste vegen for at me kan leve her i framtida er at det vert fred. Men det er ikkje noko poeng å snakke om fred så lenge Hamas og Islamsk Jihad har kontrollen på Gaza. Det er det viktig at verda forstår, seier Jonathan Dekel-Chen.

Ventar på identifisering av døde

Etter nokre sekund kjem det nokre ord til:

– Om eg hadde vore der den laurdagen hadde eg anten vore død eller i Gaza no.

Så reiser han seg opp og fyljer Dagen ut døra før han skal gå ned mot stranda til barnebarna som ennå lever av di faren handla som han gjorde.

Og framleis jobbar dei med å stadfesta kven som er døde og korleis dei skal få sine medborgarar ut frå Gaza. For to veker sidan var Nir Oz ei perle, no er berre døden attende der.