Lefsefabrikken Ebeneser

Eit lett, kvitt mjølstøv svevar mellom borda der 35 pensjonistar har sett kvarandre i stemne tre heile dagar til ende denne veka. Me er på Ganddal rett sør for Sandnes. Drevne hender eltar og knar, kjevlar og steikjer.

For lefsene til gjengen på Ebeneser er populære saker. Det meste vert selt på det dei kallar lefselaurdag no i slutten av oktober, og resten på julemessa om fjorten dagar. I fjor hadde dei ein lefseomsetnad på 65 000 kroner. Det gir kjærkomne inntekter til Norsk Luthersk Misjonssamband.

Drevnen gjeng

Noko av det viktigaste med lefsebaking er å få mjølet godt inn i deigen. Kåre Høines (68) har denne jobben for fjerde året. Han er ein av hanane i høneflokken som har fått tillit som forbakar, som dei kallar det.

– Damene skryt av meg, men eg veit no ikkje om dei meiner det, ler han.

– Det er den endelege utkjevlinga som er vanskelegast. Min jobb er å få mest mogleg mjøl inn i deigen. I forbakinga kan eg brukast som har lite kompetanse på området, smiler han audmjukt.

Ei av dei som derimot har høg kompetanse på utkjevling er Anny Reilstad (83). Ho er ei av dei som har vore med sidan bakestarten for over tredve år sidan.

– Første året baka me 25 lefser, minnest ho.

– Sidan har det blitt fleire og fleire. I fjor var me oppe i heile 1600 lefser. Eg vil ikkje slutta med dette, me har det så kjekt, smiler ho der ho står time etter time og kjevlar ut lauvtynne, runde lefser klare til takkesteiking.

Anny og damene rundt har klare meiningar om kva som er viktig i lefsebaking.

– Det er trening og tolmod. Litt interresse kjem jo også godt med, ler dei.

– Det er også viktig at lefsene blir runde og utan hol, påpeikar Anny.

– Før hadde me mykje hol, men så langt har me ikkje hatt nokon med hol i dag.

Kvelden før

Sjølv om bakinga er sjølve hovudgesjeften desse dagane, hadde det ikkje blitt mykje lefser dersom det ikkje var gjort ein tilretteleggingsjobb i forkant av bakedagane. Kvelden før første deig vert kjevla ut stiller ti godt vaksne karar opp med papprullar, plast og teip. No skal bedehuslokalet riggast om til noko som liknar eit lite bakeri.

– Me prøver å vera den same gjengen kvart år. Det blir enklare då, seier riggesjef Arne Turøy (67). Her vert det rulla ut papp på golvet, veggane vert dekte med den tilpassa plasten frå i fjor, takker med røyravsug vert innstalert og bakeborda får spesialtilpassa klossar under beina, slik at kjevlehøgda vert perfekt.

– Borda står på stylter. Det er eit slikt Reodor Felgen- opplegg, ler Arnfinn Høie der han ligg og kavar under eit bord for å plassera klossane rett. Alt i eit rutinert og effektivt tempo.

Ute på kjøkkenet denne kvelden står Oddmund Høie (76). Her står han og kokar og skreller poteter. Den første runden med ferdigkokte poteter må stå ferdig til morgonen etter når dei første bakarane kjem.

– Eg kokar potetene først og skrellar dei etterpå. Det blir lettare då, smiler han mens han kikkar nøgd ned i den store, raude vaskebalja med ferdigskrelte og kokte poteter.

– No er dei klare til å malast i kverna i morgon tidleg. I fjor gjekk det med 150 kilo poteter, smiler han.

Ingvar Vignes (75) står og trykkjer ei og ei potet ned i kverna. På hovudet har han hørselsvern.

– Me her på kjøkkenet gjer den vitigaste jobben, seier han.

– Hirarkimessig er me på botn, byssegutar, men det hadde ikkje blitt mykje lefser utan potetskrelling, flirer han.

Sikring

Borte ved vindauga står seks takker handsama av tre mannfolk som steikjer lefser på høgtrykk. Det dampar og ryk, og brått er det eit par takker som sluttar å verka og kjølest av. Dette er krise for produksjonsflyten og det byrjar å spre seg ei lett uro mellom bakarane.

Takkearbeidar Arnfinn Høie er nesten meir under bordet enn ved sida for å finne ut av det elektriske mysteriet. Brått kjem straumen tilbake, og så går han att. Til slutt må Arnfinn gi opp og kravlar ut att og påkallar krisehjelp på telefon. Hjelpa kjem, sikring vert byta og takkene fungerer brukbart etter det.

John Holthe er ein av dei drevne takkesteikarane.

– Den perfekte lefsa skal ha små brune prikkar, seier han. - Mest på den eine sida, litt på den andre, legg han til før han forsiktig legg neste lefse på den etterkvart store haugen av ferdigsteikte.

Eksotisk eplekake

– No er det tid for ein liten kaffitår og ein kakebit, ropar Kari Vignes. Ho har baka to eplekaker på førehand, og no samlast dugnadsgjengen for ein liten drøs og pust i bakken.

– Eg var litt uheldig med den eine kaka og sølte karri i henne før steiking, men eg har prøvd å få vekk det meste, ler ho.

Midt på dagen er det tid for graut, og etter maten kjem smøregjengen på plass. Det er dei som skal ferdigstille alle lefsene. Dei ferdige bakevarene vert bløytte opp ein og ein av Otto Sørseth og lagde på dynetrekk som ligg ut over borda. Deretter vert dei påsmurde og pakka klare til den store salsdagen.