Israelvenen Rannveig (91) startar aksjon: – Adrenalinet mitt kokar

– Er du Israelven? Eg håpar det, spør Rannveig Maaland medan ho danderer dei, ifølgje ho sjølv, «farleg gode havrekjeksa» sine på eit porselensfat.

Det er ingen tid for tørrprat eller å smake på godsakene ho har sett fram. Ho går rett på sak. Israel er i fare.

– Noreg står fram som den mest israelfiendtlege staten i Europa. Det er veldig, veldig trist, seier 91-åringen frå Randaberg utanfor Stavanger.

Det er berre dagar sidan FN-domstolen vedtok å etterforske Israel for folkemord. Likevel lånar ho bort det 91 år gamle ansiktet sitt til å fronte ein bodskap ho veit vil provosere mange.

Line Khateeb: – Problemet med terrorstempling av Hamas er konsekvensene

– Det me gjer nå, vil bli lagd merke til, fastslår den 91 år gamle Med Israel for fred-profilen.

Samlar inn pengar til kunstutstilling

Denne vinteren bestemte Rannveig seg for å starte innsamlingsaksjon til den israelske foreininga «You choose life».

Foreininga arbeider for etterlatne etter falne soldatar og er starta av Maalands israelske venninne, Neta Bitan Kafri.

For 20 år sidan mista Kafri sjølv bror sin, medan han var på post i førstegangstenesten. Maaland har fått høyre at han blei skoten bakfrå av ein palestinar, som hadde teke seg over eit gjerde, kledd ut som kvinne.

– Å miste ein kjær er ikkje eit ønske, men vi må velje å leve med tapet på ein best mogleg måte. Slik kan vi ære minnet etter dei falne, seier Kafri, ifølgje Maaland.

I desse dagar arrangerer foreininga kunstterapi gjennom workshops innan foto/video, skriving og lesesirklar. Aktivitetane skal munna ut i ei kunstutstilling, saman med talar og diskusjonspanel, på Minnedagen for falne soldatar 12. og 13. mai i Tel Aviv i år.

Maaland fortel at israelarar er opptatt av ta vare på sjela si når dei er under press.

– Kunstutstilling og kreative workshops er ein måte å gjere det på, seier ho.

Kostnadsrammen for prosjektet er sett til 650 000 norske kroner, og det er denne summen Maaland har lyst å samle inn ved hjelp av norske israelvener.

– Eg veit at det sit veldig mange vener som har like vondt av Israel som eg. Nå har me sjansen til å gjere noko med det, seier Maaland.

Israelven i 75 år

Sjølv er 91-åringen medlem i alt som kan krype og gå av Israel-vennlege organisasjonar her til lands.

Med Israel for fred (MIFF), Hjelp jødane heim, Israelsmisjonen og innsamling til barnehospital er berre nokre av organisasjonane ho støttar, gjennom ord, pengegåver og handling.

På 80-talet tok ho til dømes initiativ til å arrangere fredskonsert for Israel i Stavanger konserthus. Blant støttespelarane var flyselskapet Braathens safe og Stavanger Aftenblad. På gjestelista stod statsminister Gro Harlem Brundtland, som kom med helsing, og tidlegare utanriksminister i Israel, Abba Eban.

Ho har vore med på tallause pro Israel-demonstrasjonar og var den første som importerte israelske helsekostprodukt frå Moraz til Noreg.

– Alt som er positivt for Israel er eg med på, seier ho.

Det er ikkje tilfeldig.

Frå jødeven til israelven

Då Maaland vaks opp i Flekkefjord på 30- og 40-talet hadde den jødiske historikaren, Josefus Flavius sjølve heidersplassen på bokhylla i barndomsheimen, saman med Bibelen og Snorre.

«Vi har fått trua vår, kulturen vår og sivilisasjonen vår av det jødiske folket», sa far til Maaland ofte.

Han var opptatt av dei bibelske profetiane knytt til jødane sitt land. Under andre verdskrigen vaks uroa fram då nyheitene om arresterte jødar spreidde seg og tyskarane tok over heimstaden hennar.

Maaland huskar speidaren som la ned fordi dei ikkje ville samarbeide med nazistane og dei tre Flekkefjord-lærarane, som blei arrestert av same årsak. I gatene var det tyske soldatar og på kinoen tyske propagandafilmar.

Livet, slik Maaland kjende det, blei sett på pause.

Las om jødane i hemmelege aviser

Ein dag banka det på døra heime.

– Utanfor stod det ein liten inntørka mann, som spurte etter far, fortel Ranveig.

Under skosålen hadde han ei engelsk avis. Her las dei om jødar som hadde blitt arrestert.

Midt i den urovekkjande nyheitsstraumen i 1942 sa faren: «Jødane skal få sitt eige land».

Vener av familien tvilte og lurte på korleis det skulle gå til.

«Det veit ikkje eg, men det veit Gud», minnast Maaland at faren sa.

Feira med faren då Israel blei oppretta

14. mai 1948 gjekk faren sin draum i oppfylling: Staten Israel blei oppretta.

– Då hadde me fest heime. Far var så glad, du kunne tru det var hans eige land.

Maaland gløymer det aldri.

Ho og faren stod på eine sida av matbordet. Mora, Inger, på den andre. Først vende han seg til mora og sa:

«Inger, dette er berre byrjinga».

Han slo neven i bordplata.

«Dei skal ha meir. Mykje meir.»

Så snudde faren seg til Rannveig, tok tak i skuldra hennar, såg ho inn i auga og sa:

«Eg vil råde deg, Rannveig, at du alltid står på jødane si side. Då er du ikkje berre på den sikre sida, men på den rette sida. Den rette sida».

Rannveig Maaland tok han på ordet.

Som 12-åring var ho og såg Filmavisen på kino. Der viste dei opptak frå då dei allierte frigjorde utsvelta fangar i konsentrasjonsleiren Bergenbelsen. Der såg ho massegraver og barn på sin eigen alder som blei bærte ut.

Maaland lukkar auga og trekk pusten djupt.

– Det gjorde eit mektig inntrykk på meg. Dette må aldri skje igjen, minnest ho at ho tenkte.

Slik starta Maaland eit livslangt venskap, først med det jødiske folket, deretter med Israel.

Gløymer ikkje «pappas» ord

Faren fekk rett.

Under Seksdagarskrigen i 1967 tok Israel Sinai-halvøya og Gazastripa frå Egypt, Øst-Jerusalem og Vestbreidda frå Jordan og Golanhøgda frå Syria.

Sinai er sidan ført tilbake til Egypt. Delar av Vestbreidda kom under palestinsk kontroll i 1993, medan Gaza vart overlatt til palestinarane i 2005.

I tillegg er det 132 israelske busettingar på Vestbreidda og 32 på Golanhøgda.

«Okkupasjon», kallar FN-sambandet det. – Skulle berre mangle, meiner Maaland.

– Eg er heilt einig med pappa. Eg trur på profetiane, seier ho.

Neste år i Tel Aviv

I Maaland sine auge handlar ikkje krigføringa på Gaza om å utrydde det palestinske folket. Det er det israelske folket sin kamp for ikkje sjølv å bli utrydda.

Palestinabutikken i Bergen inviterer jøder i byen til dialog

– Kva anna skal dei gjere i situasjonen dei er i, omringa av fiendtlege statar?, spør ho retorisk og legg til:

– Heldigvis er jødar gode til å gjere det beste ut av kvar ein situasjon. Dei sit ikkje med sugerøyret ned i ein eller annan Nav-kasse. Dei brettar opp ermene og går i gang.

Nå er Maaland tilbake der ho starta, med si israelske venninne, Neta Bitan Kafri. Ho meiner Kafris kunstutstilling er eit døme på korleis israelarar kjempar mot moralsk forfall i eigne rekkjer.

– Israelarane må ikkje gi opp. Ved hjelp av kunst kan dei ta vare på sjela si. Då tar kan dei óg ta vare på nasjonen, ivrar ho.

Viss det går som Rannveig Maaland vil, flyr ho til Tel Aviv til våren, for å dele ut sjekken frå innsamlingsaksjonen i eigen person.

Men er dei norske israelvenene mange nok og villige til å samle inn heile 650 000 kroner?

Palestinakomiteen med størst vekst etter 7. oktober

Maaland veit ikkje.

Skuldar «alt» på Hamas

– Mange kristne synest det er vanskeleg å kalla seg vener av Israel i møte med alle dei sivile dødsfalla på palestinsk side og skuldingar om folkemord. Kor går grensa for israelvenskap for deg?

«Over 20 000 døde i Gaza». Hvor troverdige er tallene?

– Dei som tenkjer slik må setje seg inn i historia. Så må dei ikkje berre lese norsk media, for veit du kva som skjer då?

– Då blir du antisemitt.

Ho sit heilt ute på tuppen av godstolen og gestikulerer. Dei blå auga gløder når ho held fram:

– Eg og synest det er forferdeleg med alle uskuldige som døyr i denne krigen. Det er dei verste bilda me får sjå, og du måtte vere ein stein om du ikkje får vondt av det, men me må plassere ansvaret der det høyrer heime, og det er hos Hamas, fastslår ho.

– Adrenalinet mitt kokar

Gjennom pushvarslar på iPad og mobil held 91-åringen seg oppdatert. Ho får med seg nyheiter for Noreg, men har og funne fram til sine eigne nyheitskjelder, som til dømes amerikanske Fox News og ulike kanalar på YouTube.

Ho snakkar om paramilitære kommandosentralar, lyttesystem for å fange opp underjordiske tunnelar og Nato-basar. Alt som har med Israel å gjere engasjerer henne.

Og mykje provoserer. Som til dømes utanriksdepartementet si handtering av krigen.

– Når eg snakkar om det byrjar adrenalinet mitt å koke, så eg må roe meg litt ned, seier Maaland.

91-åringen hugsar mora sine formanande ord:

«Rannveig. Du kan tenkje kva du vil, men du kan ikkje sei alt du tenkjer»

Mora hadde rett, meiner ho. Men berre til ei viss grad.

– Av og til må det seiast ifrå, men det kostar. Eg har fått pepar gjennom åra, fordi eg er tydeleg, men folk veit kor dei har meg. Eg klarer ikkje «tja». Enten må det vere ja. Elles så må det vere nei.

Ho slår knyttneven i salongbordet, så gullringane treff bordplata og porselenskoppane skjelv.

Den heimebakte brødskiva ligg framleis urørt på tallerken. Det same gjer dei farleg gode havrekjeksane – og teen, den er blitt kald, men kva gjer vel det? Rannveig Maaland har ingen tid å miste.

Rettelogg:I den opprinnelige versjonen av artikkelen stod det at kunstutstillinga i Tel Aviv går av stabelen neste år. Dette er feil. Arrangementet er 12.-13. mai i år.

Håkon Lie var deltok ikkje på arrangementet i Stavanger konserthus saman med Gro Harlem Brundtland. Det gjorde derimot Israels tidlegare utanriksminister, Abba Eban.

Saka blei oppdatert 10:43 den 6.02.24