Asle Toje i podkast: – Liberale toler ikkje tanken på å vera underordna Gud

Asle Toje har doktorgrad i internasjonale relasjoner frå universitetet i Cambridge, har vore forskingssjef ved Nobelinstituttet og er no forfattar og kommentator.

Toje har i alle fall ein ting felles med hovudpersonen i bibelforteljinga som ligg klar på studiobordet.

Han er verken utprega skjør eller skuggeredd.

Dagen skreiv til dømes om oppgjeret hans med leiinga i Den norske kyrkja tilbake i 2021. Venstre-dreiing, utpressing av konservative og innføring av kjønnsskifte-liturgi provoserte han den gong.

Sjølvvalt bibeltekst

Asle Toje har sjølv valt teksten om den miskunnsame samaritanen.

– Dette er ein tekst med minst tre viktige aspekt, påpeikar Toje og legg for dagen ein sans for systematikk i tilnærminga til bibellitteraturen.

– Medkjensle, naboskap og Guds rike, oppsummerer han, og skildrar det Jesus serverer som «et hammerslag» mot den trua som gjennomsyra kulturen likninga vart formidla inn i.

Ordkløyveriet den lovkunnige, som utfordrar Jesus, legg opp til innleiingsvis, kjem til kort rett og slett.

– Her er vi tett på kjernen av kristen tru, og også på den kristne trua sin suksess, meiner statsvitaren.

Nøkkel til europeisk suksess

Jarle Mong, lektor ved Framnes vidaregåande skole, peikar på at teksten i Lukas 10 faktisk gøymer nøkkelen til den suksessen som europeisk kultur har hatt, nettopp ved å introdusera så djuptgripande bilete av naboskap og nestekjærleik.

Toje supplerer:

– Ein kan knapt overvurdera betydninga av det Jesus seier her, og måten det gir verdi til absolutt alle menneske.

Handlingane til den mannen som viser miskunn ber likevel preg av grenser og respekt, meiner Toje, som går i rette med måten teksten nokre gonger har blitt brukt for å pressa kristne til å støtta ukontrollert innvandring.

– Teksten føreset at jøden som her er den som treng hjelp, får hjelp i en jødisk kontekst. Samaritanen tar han ikkje med seg heim, poengterer Toje, og vektlegg samtidig det personlege ansvaret som forteljinga legg inn over lesaren.

Preste-frykt

Joakim Magnus, leiar i Tankesmien Skaperkraft, gir litt kontekst for at presteskapet ser ut til å komma så dårleg ut i teksten. Både frykt, redsle for eige omdøme og ulike typar gruppepress kan alle ha medverka.

– Både presten og levitten hadde for så vidt gode argument for å villa koma seg raskt bort frå denne åstaden, påpeikar Magnus.

«Klissete» lesing»

Toje tek eit oppgjer med ei «klissete» lesing av denne teksten. I same slengen nyttar han høvet til å lufta ut om ein viss type klam og grenselaus empati som verkeleg irriterer han med moderne kristendom, før han dykkar vidare inn i detaljane.

Landskapet der samaritanen grip inn er ein røvarutsett plass, og eit barskt område. I ei krigssone, eller eit veldig dårleg nabolag er det vanskelegare å hjelpa andre.

– Her hadde eg ikkje først og fremst tenkt så veldig empatisk og omsorgsfullt, erkjenner Toje. Dette er jo ein faresituasjon, eg kan jo vera neste offer.

– Det som er så inspirerande er at samaritanen verkeleg er tapper. Dessutan saktnar han reisa si gjennom å ta med seg offeret.

– Han er ikkje berre miskunnsam, men verkeleg viser oppofrande mot. Slik heroisk haldning er eit ofte underkommunisert poeng ved kristen framferd.

Når profil blir viktigare enn karakter

Jarle Mong ser ein kontrast mellom tekstens praktiske og handlingsretta nestekjærleik og vår tids hang til «godleiksposering».

– Ofte blir det å flagga dei rette tinga eit altfor viktig poeng i vår tid meiner Mong, som undrar om det er noko nytt i vår tid at «profil blir viktigare enn karakter».

Han brukar ei omstridd Nobelprisutdeling frå 2009 for å illustrera. Såpass bør det kanskje vera, når gjesten er ein del av dagens nobelkomite.

– Det blir litt som då Obama fekk fredsprisen utan å ha gjort noko, spissformulerer Mong.

Eit førebilete på Jesus?

– Men er det i realiteten eit førebilete på Jesus vi møter i denne teksten? undrar Joakim Magnus.

– Forteljinga minner oss i alle fall om eit behov vi alle uansett har felles. Vi treng ein ny sjanse. Rett som det er. Vi treng det endå meir når vi sjølve ikkje er heilt uskuldige, og ikkje minst om vi skulle hamna på feil side av opinionen, understrekar Asle Toje.

Han er oppteken av at kristendommen talar til ulike sider av sjela, og peikar på at denne teksten får fram mange av desse dimensjonane på ein gong.

– Nokre av dei kan vera svært krevjande, for det liberale mennesket toler ikkje tanken om å vera underordna Gud, utfordrar statsvitaren.

Toje er skeptisk til ideen om å sjå samaritanen som ein allegori på Jesus, slik til dømes kyrkjefaderen Augustin argumenterte for.

– Men, det er eit gjenskin.

Lytt til dobbeltepisoden av Lese Bibelen sammen med Asle Toje der du lyttar til podkast.