Geir Gundersen har øvd seg på å vere åleine i to år

– Eg og Liv hadde ein pågåande og evig samtale. Det var slik vi såg det begge to. Det var noko av det viktigaste i relasjonen mellom oss. No må eg føre samtalen med meg sjølv. I åleinelivet og med Gud. Det er ein fin del av øvinga, seier Gundersen, som mellom anna er kjend som andaktshaldar i NRK og for sitt karakteristiske «god morgon».

Knust og djupt lukkeleg

4. oktober 2022 døydde kona Liv Riiser av kreft. Som kulturjournalist i Vårt Land var ho også eit skrivande menneske.

I eit intervju med Dagen kort tid etter gravferda, sa Gundersen at han var «knust og djupt lukkeleg».

I månadane etterpå delte han betraktningar om sorga på Facebook. Det førte til at sonen Trygve ringde han ein dag for å høyre om tekstane kanskje kunne bli noko meir.

– Han hadde lese alt det eg skreiv og sett korleis folk responderte på det.

«Det har eg tenkt, og det orkar eg ikkje,» svara eg.

– Ei oppgåve

Men kjensla av at han ikkje orka, varte omtrent like lenge som samtalen med sonen, for då han la på røret forsto han at han måtte.

– Du måtte?

– Det opplevdest som ei oppgåve eg hadde fått, og at det å skrive boka om Liv og meg ville bli ein viktig del av sjølve sorga, fortel han.

Gundersen var på hytta på Brunlanes då sonen ringde. Like etter sette han seg ned og skreiv opningsorda til boka «Mi sorg er lys».

Ein grå julidag

Han er også på hytta idet Dagen kontaktar han ein grå julidag. Utanfor er det øs pøs regnvær, og det bles kraftig.

– Ein skikkeleg dårleg sommardag, men fin på sitt vis, oppsummerer han.

Han er ikkje åleine. Eine sonen, svigerdotter og tre barnebarn er der i lag med han.

Under intervjuet bankar ein av dei yngste på døra: «Om ikkje dei kan halde fram med å lese frå barnebibelen saman med bestefaren?»

– Når eg er ferdig med intervjuet, lyder svaret.

– Min sivile status er åleinebuar

Han og Liv begynte å reise til hytta på Brunlanes sommaren etter at dei gifta seg for 55 år sidan.

– Bestefar til Liv var prest her under krigen, og far hennar vaks opp her. Så vi har djupe røter.

Hytta ligg ein kort spasertur frå sjøen og har blitt ein stad der han øver seg på å vere åleine.

– Min sivile status er åleinebuar. På hytta er det masse minner, og Liv formeleg «ropar» til meg her.

Ein treng ikkje vere meister når en byrjar

– Blir du betre med litt øving?

– Ja, det vil eg seie. Eg treng ikkje tenkje at eg skal mestre alt. Eg skjønar jo at eg er i ein ny livssituasjon og skal orientere meg i den.

For Gundersen er det å «øve» noko positivt. Ein treng ikkje vere meister når ein byrjar, men ein blir betre etter kvart.

I dag øver han seg mellom anna på å lage mat, aller helst god mat.

– Ikkje berre lage den, men nyte den også. Det er også ei øving.

Rannande tårer

Då livet byrja å falle til ro etter gravferda, tenkte han med seg sjølv at no, Geir, no må du lage deg eit godt måltid mat.

Som sagt så gjort. Han tente lys, sette på klassisk musikk og nytte maten. Det var som han kunne høyre Liv seie: «No var du flink, Geir».

– Men då måltidet var over, kom einsemda kastande på meg. Då gjekk det over til rennande tårer ei stund, fortel han.

– Ei av dei viktigaste livserfaringene

– Korleis har du hatt det etter at Liv døydde?

– Eg har hatt det slik som eg skulle ha det. Det er det korte svaret. Eg har hatt det godt.

Gundersen snakkar varmt om det å miste den som står ein nærast, «den kjæraste andre», gjennom eit langt sjukeleie og vegen fram mot dødens grense.

– Det er ei av dei viktigaste livserfaringane eg kjem til å få, og då må eg gjere det ordentleg. Eg må ta imot alt som høyrer med.

Ein gjevar av alle erfaringar

Av St. Josefssøstrene på Grefsen i Oslo har han lært å tenkje at Gud er ein gjevar av alle erfaringer, og at då er det rett å ta imot dei han får.

– Den haldninga har vore til stor hjelp. Ei djupare og sterkare erfaring enn å miste ein ektefelle, er det ikkje mange av.

Arbeidet med boka har også vore til stor hjelp i sorgprosessen.

– Eg ville skrive mens eg framleis sørgde. Eg ville ikkje vente til sorga var over og analysere den på avstand. Og eg ville skrive for dei som er i sorg eller som treng å sørgje.

Sæle dei som sørgjer

Undervegs har han tenkt på Jesu ord frå Bergpreika: «Sæle dei som sørgjer, dei skal bli trøysta.»

– Trøysta kjem gjennom sorga. Her ligg trusdimensjonen, oppsummerer han.

Gundersen opplever at det er ei stor livsoppgåve å kunne sørgje og å vere ærleg og sann.

– Når ein brukar den gåva, blir det til trøyst, seier Jesus. Det kling med i tittelen på boka eg har har skrive at endå så svart sorga kunne vere, og endå så knust eg var etter å ha mista Liv, så er sorga mi lys og lyser. Den viser veg for meg og er ein port til resten av livet mitt.

Veks fram nytt liv

Han understrekar at ikkje alle kan oppleve sorga slik som han, fordi vi alle er ulike. Likevel meiner han det er noko grunnleggjande lyst over det at vi er i stand til å sørgje.

– Vi er skapt slik, og om vi vågar sorga, fører den noko godt med seg. Om ein orkar å gjere det menneskelege arbeidet sorg er, så veks det fram nytt liv, seier han.

Familien kom nærmare kvarandre

4. mars 2023 skreiv Gundersen på Facebook at han øvde seg på å vere åleine, men at han ikkje var åleine i sorga.

«Du sørgjer i lag med alle dine, med dei som elska bestemor, søner og svigerdøtre og familie på alle kantar».

Han fortel at dei to siste åra med Liv gjorde at familien kom nærmare kvarandre.

– Det skjedde noko viktig med familien vår som ikkje er så lett å beskrive. Ei sann sorg kan ikkje anna enn å føre deg nærmare dei andre som var glade i henne. Slik fekk vi eit fellesskap med andre som sørgde.

– Det er interessant at noko som er så privat som den personlege sorga også har ein fellesskapsstiftande funksjon, legg han til.

– Ein levande mann med sorg

– Det nærmar seg to år sidan Liv døydde, og folk har kanskje ei forventning om at sorga ikkje skal vere like djup lenger?

– I alt menneskeleg liv spelar tidsfaktoren ei rolle. Kjensler er noko som er veldig nært knytta til her og no. Det betyr at sjølv om sorga held fram med å vere der, så endrar registeret av kjensler seg.

Med tida har det blitt meir plass til humor og det han kallar «lettheit».

– Eg øver meg ikkje lenger på å vere ein sørgande mann, men på å vere ein levande mann med ei sorg, inne i kroppen.

Gundersen trur det er viktig at sorga skal tene livet, at ein ikkje lukkar seg inne og gjer den til sjølve livet.

Gå på grava

– Har du som enkemann skapt deg nokre rutinar som har gjort dagane lettare?

– Eg held stort sett fast på dei rutinane eg hadde saman med Liv, men eg får kanskje litt meir tid til å lese, tenkje og be. Det er ei god side ved det å vere åleine. Du får jo noko også.

Å gå på grava til Liv, har blitt ein god og viktig rutine. Ikkje fordi han trur at ho ligg der, men fordi det er viktig å passe på og stelle grava.

Velsigna bilen før ho døydde

I den nye boka skriv han om den blå el-bilen som han og Liv gjekk til innkjøp av. Ho velsigna bilen før ho døydde.

– Den bilen er eg veldig glad i. Eg har polio, noko som gjer at eg er veldig avhengig av hjelp for å kome meg rundt.

Sjukdomen gjer det også vanskelegare for han å stå ved grava. Derfor har han kjøpt ein stol han kan leggje saman, i same farge som bilen. Den tek han med seg bort til grava.

– Det er ikkje så mange på Vestre gravlund som sit, men det gjer eg. Då fell eg til ro og blir endå eit hakk meir nærværande.

Høgdpunktet i ekteskapet

Boka han har skrive, har ein undertittel: «Ei kjærleikshistorie». Sjølv om dei siste to åra var ei tung tid på mange måtar, ser han på den tida som høgdepunktet i ekteskapet mellom han og Liv.

– Sjukdomen snudde opp ned på livet, og kvardagen vart forandra. Vi fekk nesten to år saman. Det er fint å tenkje på at ei avslutning kan vere eit høgdpunkt og ikkje ein nedtur, seier han.