Kan disiplane ha hallusinert på påskedag? Det har Thor Haavik undersøkt

Jesu liv var dramatisk. Likevel nådde det sitt klimaks først etter han døydde.

Plutseleg byrja folk å hevde at dei hadde sett han, ein død mann, levande igjen.

Det skulle snu opp ned på verda.

Over 2000 år seinare feirar framleis kristne over heile kloden Jesu oppstode.

Jesu oppstode

I ei årrekke har kjendisprest Thor Haavik forsøkt å argumentere vitskapleg for at Jesus faktisk stod opp igjen.

I 2019 skreiv han nemleg ei masteravhandling om temaet som munna i ein TV-serie og seinare ein podkast.

Men korleis er det eigentleg mogleg å undersøke om eit 2000 år gammalt mirakel faktisk skjedde? Og kva er argumenta?

Det har vi spurt Haavik om.

Trusforsvar

Dagen møter Haavik på bispedømmekontoret i Bjørgvin der han jobbar som prosjektprest.

Han seier at det å forsvare trua intellektuelt har vore viktig for han heilt sidan han vart kristen. På skulen fekk han nemleg høyre at det han trudde på ikkje hadde noka rot i verkelegheita.

Fleire meinte at alt i Bibelen berre var oppspinn, fordi den er skrive av religiøst overtydde menneske.

Etter Haavik skreiv masteroppgåva, har han innsett at dei som meiner det, ikkje har sett seg godt nok inn i tematikken.

Innan historiefaget er det nemleg heilt vanleg å forstå Det nye testamentet som eit historisk dokument, forklarar han. Ein tenker at alle historiske tekstar uansett vil bere preg av verdsbildet til forfattaren som skreiv dei.

Difor vil ein heller undersøke om det ein tekst hevdar kan stemme, framfor å berre avskrive den. Ein ser då til dømes på om andre, uavhengige kjelder kan bekrefte det som blir hevda, før ein vurderer kor truverdig den er utifrå det.

Difor, forklarar Haavik, finst det ei rekke hendingar i Det nye testamentet som er nesten heilt uomstridde mellom forskarar, uavhengig av kva livssyn dei har.

Nemleg at Jesus var død, at grava var tom, og at mange opplevde å møte Jesus etter at han var død.

– Desse hendingane er med andre ord å rekne som historiske faktum, seier han.

Kan det forklarast naturleg?

I masteroppgåva til Haavik, utforskar han ulike forklaringar på korleis det kan ha seg at mange opplevde å møte Jesus etter han var død.

Ei av dei mest utbreidde hypotesane er at dei som møtte han hallusinerte. Det kan ha skjedd at ein og annan gjorde det, meiner Haavik, men det er likevel svært få av oss som opplever det fenomenet i løpet av livet.

Forklaringa blir heller ikkje styrka av at fleire grupper opplevde å møte han saman.

Dei som sluttar seg til denne hypotesen forklarar det med at desse kan ha «gruppehallusinert». Men innan moderne psykologi kjenner ein ikkje til at det finst eit slikt fenomen.

– Difor er det sjeldan psykologar bruker dette argumentet, seier Haavik.

Ei anna utbreidd forklaring, er at Jesus ikkje døydde og at fleire difor kan ha opplevd å møte han etter han vart lagt i grava.

Også det meiner Haavik er usannsynleg.

Ein kjenner nemleg berre til eitt tilfelle der nokon har overlevd ei korsfesting i løpet av heile antikken, ein periode på rundt 1200 år. Samtidig ville dei romerske vaktene som følgde avrettinga til Jesus risikere livet om dei let han, «ein politisk oppviglar», overleve.

Forklaringa mange historikarar sluttar seg til er difor å heilt enkelt akseptere at det er eit mysterium.

– Desse forskarane seier gjerne at det finst ei forklaring som gir meining, men at den ligg gøymt i historia, seier Haavik.

Stod Jesus opp igjen?

Haavik meiner difor det berre finst éi god forklaring som gir meining til dette mysteriet: Nemleg at Jesus faktisk stod opp igjen. Difor konkluderer han masteroppgåva si med at Jesu oppstode er historisk truverdig.

– Dersom det skjedde, så gir det meining at grava var tom, og at fleire av dei som opplevde å møte han vart så overtydd at dei døydde som martyrar, seier Haavik.

– Korleis kan eit mirakel reknast som ei seriøs, vitskapleg forklaring?

– Innan mirakelforskinga seier ein at om det ikkje er noka fornuftig forklaring som gir heilskapleg meining, så kan ein undersøke om eit mirakel gjer det. Når det kjem til Jesu oppstode, peiker det historiske materialet så sterkt i den retninga, at ein i kvart fall kan ha stor tillit til at det faktisk har skjedd, seier han.

Haavik understrekar at Jesu oppstode er heilt avgjerande for den kristne trua.

– Det betyr at vi som trur på han har eit stort håp. Døden har ikkje lenger det siste ordet, det er det Jesus som har, seier han.