Krafta i Bibelen overveldar Kjell Arild Pollestad. No kjem hans eiga omsetjing

Bøker fyller veggene frå golv til tak i det vesle husværet til Kjell Arild Pollestad, midt i Bryne sentrum.

Den viktigaste er og blir likevel Bøkenes bok.

Som Dagen skreiv om i vinter, har den medieprofilerte pateren, kulturformidlaren og omsetjaren brukt dei siste fem åra til å omsetje heile Bibelen på eiga hand.

No er omsider lanseringa rett om hjørnet.

«Gildt» å lansere på bedehuset

Etter eit liv som har teke han til mellom anna Oslo, Roma, Tønsberg og Paris, har Pollestad slått seg ned nokre kilometer frå der han vaks opp.

– Eg gjekk på gymnaset her på Bryne, fortel Pollestad.

Medan kristne flest under den vide himmelen på Jæren har funne åndeleg fotfeste i lågkyrkjeleg lutherdom, vart Pollestad katolikk allereie i 1975.

Kraftprestasjonen som no er fullført, handlar om det som bind kristne saman på tvers av konfesjonar og kyrkjesamfunn: Den heilage skrifta.

Lanseringane vert på Litteraturhuset i Oslo og bedehuset Saron på Bryne, rett i nabolaget.

– Korleis er det å presentere omsetjinga på bedehuset?

– Svaret på det er svært enkelt og svært jærsk: Det er gildt, seier Pollestad og humrar.

Han er gjest i den nyaste utgåva av Dagen-podkasten Tore og Tarjei.

Hentar råd på 13 språk

Den språkmektige teologen understrekar at sjølv om han har arbeidd åleine, står han i ein tradisjon med omsetjing av Bibelen som har vart i snart 2000 år.

– Eg har hatt omsetjingar til 13 språk ved sida mi medan eg har arbeidd, seier han.

Arbeidsplassen er eit relativt beskjedent skrivebord i naborommet til stovebiblioteket, der han også har spisebord og kjøkenkrok.

Mellom omsetjingane han har konsultert, er nokre av dei som vert rekna som dei mest sentrale i historia: Hieronymus, som omsette Bibelen til latin på 300- og 400-talet, og Luther som gjorde det same til tysk på 1500-talet.

Trent som omsetjar

– Kvifor valde du å omsetje Bibelen då du vart pensjonist?

– Eg har vore forfattar i mange år. Så døydde lesarane mine etter kvart ut, og då måtte eg finne nye aktivitetar, seier Pollestad

Det førte til at han starta som omsetjar. Mellom anna har han omsett Homer frå gresk og Snorre frå norrønt.

– No tenkte eg at eg kunne prøve å omsetje Bibelen.

Kjell Arild Pollestad klar med heilt ny omsetjing av Bibelen

Djup ærefrykt

– Kva er spesielt utfordrande med akkurat Bibelen som tekst?

– Det er for det første at det er ein heilag tekst for menneske, seier Pollestad.

Det gjer at han har valt ord med ekstra stor omhu.

Overtydinga om at det også dreiar seg om Guds ord, gjer at han har ei djup ærefrykt for sjølve ordet.

– Eg har ønskt å vere så bokstavtru som overhovudet mogleg, seier han.

Samstundes har han vore oppteken av å ta inn over seg at ein tredel av dei bibelske tekstane er poetiske.

– Dette bør kome betre fram enn det som har vore vanleg i norsk omsetjartradisjon.

Poetisk preg

– Kva betyr det i praksis når du vil vere meir tru mot det poetiske?

– Det handlar mellom anna om at ein skal kunne syngje tekstane.

Pollestad viser til at han personleg har mange års erfaring med dette medan han budde i kloster.

Han legg ikkje skjul på at det er vanskelegare å omsetje poesi enn prosa.

– Heldigvis har ikkje Bibelen enderim.

Sparar på orda

Mangfaldet av sjangrar i Bibelen har vore både utfordrande og stimulerande. For eksempel gjeld det Salomos ordspråk.

– Då gjeld det å kome så nær ordtaksformelen som mogleg, seier han.

Eit døme på ordtak finst også i 2. Peters brev. Der heiter det hos Bibelselskapet: «Ikke før er grisen vasket, så velter den seg i søla».

Pollestad synest ikkje dette kling som eit ordtak. Dessutan reagerer han på at det er elleve norske ord for å uttrykkje det som på den greske grunnteksten er sagt med fem. I tillegg er han misnøgd med at det ikkje kjem fram at det er ein gris av hokjønn. Derfor har han omsett setninga slik:

«Nyvasket sugge velter seg i søla».

Hjelpt av pandemien

Arbeidet har teke fem år.

– Det var betre enn venta, for eg hadde jo pandemien, seier han.

Sidan alle dei andre aktivitetane hans var avlyste, kunne han konsentrere seg fullt og heilt om Bibelen.

– Var du freista til å gi opp undervegs?

– Aldri. Det var slik ei glede å stå opp kvar dag og setje seg til skrivebordet klokka ni og bruke heile arbeidsdagen. Det var til og med mange søndagar eg ikkje orka å la vere. Eg tenkte at eg godt kan arbeide på søndag når eg held på med Guds ord.

Imponert av Paulus

Sjølv om det snart er 50 år sidan Pollestad var ferdig utdanna teolog, og har arbeidd med han sidan, opplever han å ha trengt inn i teksten på ein ny måte.

– Den personen i Bibelen som etter kvart gjorde sterkast inntrykk på meg, var apostelen Paulus. Eg har ikkje før vore klar over kor stor han eigentleg var og kor mykje han har betydd for at Europa var kristent i mange hundre år.

Han viser både til omvendingserfaringa til Paulus på vegen til Damaskus og at han systematiserte heile den kristne teologien og opna kristendommen for ikkje-jødar. Apostelen kjempa for at desse ikkje skulle trenge å følgje Moselova. Det meiner Pollestad har vore til stor hjelp for misjonen.

– Det gjer at vi i dag kan ete både svinekotelettar og pølser og ikkje treng å bli omskorne, seier han.

I Det gamle testamentet set han Første Mosebok aller høgst.

– Dersom vi ser reint litterært på det, er det ei av perlene i verdslitteraturen, seier Pollestad.

Abrahams ofring av Isak, Josef, skapinga og syndefallet er døme på det han ser som spesielt storslått.

Må leve med spørsmål

Somme stader i Det gamle testamentet greier ikkje omsetjarane å avklare kva dei hebraiske orda faktisk skal bety. Der har Pollestad praktisert fagleg basert gjetting, samstundes som han har vist at tydinga kan vere usikker.

– Somme vil tenkje at det er vanskeleg å forsone seg med at Guds ord ikkje skal vere forståeleg?

– Det er Guds ord til menneske, men du må hugse at dette har vore skrive av og skrive av i fleire hundreår. Det store mirakelet er at teksten er så god som han er.

Kjell Arild Pollestad: – Den nye bibelomsetjinga er berre for den lesande delen av folket. Dei andre har eg gitt opp

Kjelde til kulturell forståing

– Problemet i vår tid er vel ikkje mangel på bibelomsetjingar, men mangel på bibellesing?

– Det er heilt rett. Eg trur dessverre vi no er i ei tid då dei som les Bibelen for å finne næring til trua si, vil bli færre. Men det vi kan håpe på, er at dei som les Bibelen for å finne opplysing om dei kulturelle røtene sine og kunnskap om kva den europeiske sivilisasjonen går ut på, vil bli fleire.

– Kva tenkjer du sånn sett at omsetjinga di kan medverke med til refleksjon over kva Bibelen er og betyr?

– Eg har gjort dette av to grunnar. For det første at dagens bibellesarar skal bli sparte for alle desse politisk korrekte justeringane av den gamle teksten. Eg vil at vår bibel skal vise dei sedene og skikkane og alt som var på Jesu tid og patriarkane si tid, seier Pollestad.

– Det andre er at eg har ville få fram mykje meir av dei poetiske kvalitetane til Bibelen.

Endå meir glad i Bibelen

– Kva har det gjort med ditt eige forhold til Bibelen å jobbe så lenge med den?

– Det har sjølvsagt fordjupa forholdet mitt til Bibelen kolossalt. Og eg er blitt endå meir glad i han enn eg nokon gong har vore. Etter kvart trur ein at dette er eit heilt unikt litterært dokument. Det er rett og slett Guds ord.

– Korleis er du blitt styrka i trua på det?

– Det fordi at det er så overveldande. Det må vere inspirert.