Kvifor måtte Gud bli menneske? Denne presten trur ho er på sporet av eit svar

Denne helga skal kristne verda over feire at Jesus kom til jorda.

Dei fleste skal lese juleevangeliet om barnet som blir født i ein stall og lagt i ei krubbe, men i søndagens tekst blir historia fortalt på ein annan måte.

Gud blei menneske

Kathrine Tallaksen Skjerdal er sokneprest i Høvåg på Sørlandet.

Første juledag skal Johannesevangeliets forteljing om korleis Jesus kom til verda lesast i kyrkjer over heile landet.

Det får sørlandspresten til å tenke på ei preik ho høyrde ein gong.

Det var ein gut som hadde autisme, og foreldra greidde ikkje å få kontakt med han uansett kva dei prøvde på.

Så fekk dei eit råd.

Dei skulle gjere alt det som den litle guten gjorde, dei skulle så å seie bli som han.

– Då dei prøvde på det, var det som at guten opna seg. Han skjøna kven dei var, og dei greidde å komme innpå han.

Skjerdal trur det var noko liknande som skjedde i juleevangeliet.

– Gud hadde forsøkt å komme innpå oss, men vi hadde avist han gong på gong.

– Difor måtte han bli som ein av oss. På den måten kunne vi relatere til han; vi kunne forstå kven han var, og han kunne vere med oss.

Evangelisten

Skjerdal er fascinert over forfattaren bak Johannesevangeliet.

– Han er så overvelda av Jesu storleik at han ikkje greier å halde tilbake dei store orda, det er nesten som ein kan ta og føle på begeistringa.

Ho har særleg bite seg merke i utsegna om at Sonen er «full av nåde og sanning».

– Det samanfattar utruleg godt kven Jesus er.

– Han er ikkje berre sanning, det hadde fort vorte for strengt. Han er heller ikkje berre nåde, for då hadde sanninga vorte gløymd. Han er begge delar samtidig, seier ho.

Gud er kommen nær

Krig, klimakatastrofe og galopperande prisvekst har prega dette året.

– I krisetider kan vi lære av teksten at Gud er med oss. Lyset skin i mørket. Jesus er verdas lys, og uansett kor mørkt det er, er lyset alltid sterkare.

– Jesus blei ikkje fødd i ein opphøgd heilagdom, han steig ned til ei verd i kaos og blei født i ein skitten stall. Difor veit han korleis vi har det i vanskelege tider, seier ho.

Fugleperspektiv

Ole Jakob Filtvedt er professor i Det nye testamentet ved MF vitskapelig høyskole i Oslo. Han har spesialisert seg i Johannesevangeliet.

Filtvedt likar spesielt godt den fjerde evangelisten sitt juleevangelium.

– Det tilbyr eit fugleperspektiv på korleis Gud kom til verda som menneske, og på korleis dette vesle barnet som blei født i ein stall kunne vere Guds son.

– Teksten kan verke ganske utilgjengeleg, kva er det forfattaren eigentleg har på hjartet?

– Han prøver å seie noko om kven Jesus er. Han har eit så høgt syn på Jesus at han ikkje kan starte forteljinga med den jordiske fødselen, og heller ikkje i ei ættetavle som trekker linjene tilbake til Det gamle testamentet.

– Han må heilt tilbake til skapinga for å verkeleg seie noko om Guds son, seier han.

Ordet

Filtvedt meiner nokre av dei sentrale poenga i Johannes´ juleevangelium går tapt i omsetjinga til norsk.

Evangelisten ønsker å vende seg til både den jødiske og den greske kulturen som var utbreidd i middelhavsområdet på den tida, forklarar han.

Heilt sentralt i den strategien står bruken av det greske uttrykket logos, som til norsk er omsett med ordet.

Ved å bruke det uttrykket gjer forfattaren det professoren kallar eit genialt trekk.

Lesarane som kjente godt til Det gamle testamentet ville høyra eit ekko av forteljinga om skapinga i Første Mosebok, der Gud skapar verda ved sitt ord. Dette ordet er noko mykje meir enn berre eit vanleg ord. Det var Guds visdom, som opptrer gjennom heile Det gamle testamentet og blir konkretisert i Moselova.

Andre lesarar ville kanskje forbinde omgrepet logos med gresk filosofi. Der også betyr det noko mykje meir enn eit vilkårleg ord. Det skildrar heile den grunnleggjande samanhengen som filosofane tenkte fanst i verda, og som var tilgjengeleg for menneske gjennom deira eigen rasjonalitet.

– Forfattaren greier å skape assosiasjonar som gjer at teksten gjev meining for ulike lesarar med forskjellig bakgrunn. Nokre vil ha tenkt på skapinga, Guds visdom og lova. Andre vil ha tenkt på eit grunnprinsipp i den greske filosofien, seier Filtvedt.

Inkarnasjonen

Evangelisten trekker på denne måten på sentrale idear, både jødiske og greske, i samtida.

Samtidig forsøker han også å få dei med på ein ny tanke.

– Det skjer noko grensesprengjande nytt når Ordet blir menneske.

– Forfattaren seier med det at Guds skapande ord, heile Guds visdom, Moselova og den overordna samanhengen i verda – logos, var blitt samla i eitt og same menneske, seier Filtvedt.

Læra om Jesus

Johannes´ juleevangelium har hatt ei enorm betyding for kyrkja si lære om Jesus.

– Evangelisten forklarar kva som er relasjonen mellom Jesus og Faderen og understrekar at Jesu fulle eining med sin Far gir han rett til å tale og handle på Guds vegne, seier professor Filtvedt.

Då kyrkjemøtet i Nikea var samla i år 325 etter Kristus for å vedta kva kyrkja skulle lære om Jesus, var denne teksten ein av fleire viktige kjelder.

Filtvedt kjenner mellom anna igjen teksten i dei felleskyrkjelege vedkjenningane når Jesus blir omtalt som «sann Gud og sant menneske».

Eit nytt verdsbilde

Trass i store og kunstnariske formuleringar, er teksten ifølge professoren relevant for liva våre som kristne i dag.

– Evangelisten lærer oss kva det vil seie å tenke om verda i lys av kristen tru, og er ein av dei første som set ord på kva det kan innebere å utvikle kristen teologi.

– Dersom verda er skapt ved Ordet, og dersom dette Ordet er Jesus Kristus, vil kristen teologi innebere eit forsøk på å tolke alle ting i lys av Jesu liv, død og oppstode. Samtidig må ein, slik forfattaren av Johannesevangeliet gjer, forstå forteljinga om Jesus utifrå heilskapen av Bibelen, seier han.