Slik sprer grafitti håp i Homs
Det finst menneske som elskar Homs så høgt at dei nektar å gje opp den utbomba byen. For andre blir Homs aldri heime igjen.
Gullet i ruinane er ikkje slikt som blenkjer. Det er menneskeleg gull. Folk som klorar seg fast, sjølv om det klokaste ville vore å stikke av. Folk som blir verande i rein trass, og som trur at dei trengst nettopp her.
Ein av desse med små midlar, men stort hjarte, bur i gamlebyen. I ei gate som har fått kraftig juling. Eg kallar han Simon. Alle personane i denne artikkelen må snakke anonymt, av omsyn til tryggleiken.
Annonse
Simon er pastor i ei evangelisk kyrkje. Han har tre barn, som alle er vaksne. Men framleis myldrar det av småbarn rundt Simon. Han og kona driv søndagsskule og er involvert i tre dagsenter. Nær 600 barn får hjelp der, fortel han.
På desse sentra får barna snakke med vaksne som bryr seg, ete godt og leike ubekymra. Dét kan dei trenge. Mange av barna i Homs har opplevd grufulle ting.
Opprøret kom tidleg hit til Syrias tredje største by i 2011, og det vart raskt valdeleg. Deler av byen var beleira i tre år, til regjeringa tok tilbake kontrollen i mai 2014. Store deler av Homs er i dag heilt øydelagt.
Vern
– Barna er vår glede, og Gud er vårt vern. Han har halde handa si over oss heile tida. Då krigen var på det verste, klamra vi oss fast til løfta i Bibelen, seier Simon.
Han fortel at dei las Salme 27 og 91 gang på gang. «Du skal ikkje frykte for redsler i natta, for piler som flyg om dagen», står det. Simon vel å tru at det er slik det er.
Kona hans serverer kaffi og søte kaker medan ho kommenterer eit stort skap i stova som ektemannen nyleg har snekra. Han har også reparert inngangsdøra og veggane.
– I ein periode hadde vi snikskyttarar på taket og vegsperring ute i gata. Væpna menn sprang opp og ned trappa i bygarden vår, men dei rørte oss ikkje, fortel han.
Annonse
– Ei natt lyste heile himmelen opp som av eld. Morgonen etter var fem hus rundt oss treft av rakettar, men vårt var uskadd.
Til slutt vart sivilbefolkninga evakuert. Då ekteparet kom heim to år seinare, hadde også deira hus fått store skader, men ikkje verre enn at Simon kunne reparere, fortel kona.
– Ho er ein endå større optimist enn eg. Ho er ikkje uroleg for noko, humrar han.
Mørke gater
Det er kveld då eg går derfrå. Å gå gjennom Homs om kvelden er som å vandre gjennom kulissane til ein skrekkfilm. Nokre stader er det gatelys, andre stader mørkt. Ein må passe på kvar ein set føtene, for asfalten er full av hol etter rakettar. Vi passerer hus utan vegger. Og husvegger med skothol og knuste vindauge.
Folk hastar fort gjennom gatene. Ikkje fordi det er farleg å gå her, men uhyggeleg er det like fullt. Det bles. Plast og papir flyt på fortauet. I neste sekund flaksar skrotet opp som skitne fuglar. Vinden lagar lydar. Laust metallskrap knirkar og kvin når det bles.
For dei som bur her, blir sjølv desse kulissane daglegdags. Ein flokk gutar leikar under ein metallinstallasjon med stjerne i toppen. I fjor vart den brukt som juletre.
Krigen har stole mykje frå barna i Homs. Ikkje minst skulegangen.
Annonse
– Det veks opp ein generasjon som har gått lite eller ingen ting på skule, fortel folk eg møter. Dei nemner manglande skuletilbod som ei av dei største utfordringane i byen. Dårleg helsetilbod er eit anna problem. Mange av dei beste legane har flykta. Utvalet av medisinar er lite og dyrt.
Skadde relasjonar
Før krigen var Homs ein god og ukomplisert by å leve i, fortel «Rita». Det var tette band mellom innbyggjarane.
– Folk delte med kvarandre. Var eg svolten, kunne eg ete hos naboen. No gjer eg det aldri, for eg veit at naboen har lite mat.
Dette påverkar relasjonane, meiner ho og held fram:
– Før, når nokon var i krise, ville vener og familie ile til for å hjelpe og vise medkjensle. Slik er det ikkje lenger. Alle har nok med sine eigne problem.
Homs hadde ord på seg for å vere ein stad der folk var vener på tvers av religionane. Også dette er endra.
– Folk med ulik tru er blitt fiendar. Ein klumpar seg saman i ulike område, fortel ho.
Annonse
Ruinby
I dagslys blir øydeleggingane synlege i all sin velde. Ein av dei verst ramma bydelane er Karam Shamsham. Ein lokal kjentmann køyrer meg gjennom området i sakte fart, medan eg prøver å ta inn over meg det eg ser.
Før krigen var dette ein stad der folk budde og arbeidde. No er bygningane reduserte til berg av knust betong og vridd armeringsjern. Vi ser rett inn i det som ein gong var stovene, kjøkkena og soveromma til dei som levde her.
Korleis var det å bu her rett før dei måtte flykte? Kva indre kampar var det dei kjempa, før dei bestemte seg for å låse døra og dra?
Og kva tenkte dei då dei kom tilbake og såg kor store øydeleggingane var? Då dei skjøna at her ikkje er noko å flytte tilbake til?
Plutseleg trakkar sjåføren på bremsa. Han peikar mot eit hol som gaper mot oss i eitt av dei øydelagde husa.
– Der budde eg. Dette var bustaden til familien min, seier han.
Annonse
Berga livet
«Azhar» har sett med eigne auge at hus blir forvandla til ruinar i løpet av sekundar. Ho slapp så vidt unna då det small. Ho er lege. Lenge prøvde ho å fortrenge krigen og arbeide som før. Ho kunne høyre flya som flerra lufta over byen og bomber som fall, men var ikkje redd.
Så, ein morgon, vart alt endra. Ein kollega som skulle sitje på med henne til jobb, var seint ute. Azhar var utålmodig. Ho sjekka klokka. Brått høyrde ho lyden av fly over byen igjen. Så kom smellet. Alt riste. Ho skreik og kasta seg mot bakken, medan knust glas hagla over henne.
Ein rakett hadde slått ned litt lenger borte i gata.
– Eg redda livet, fordi eg venta på kollegaen min, seier ho.
Hadde ho køyrt til vanleg tid, hadde ho kanskje blitt treft.
– Etter dette har eg hatt problem med lyden av fly. Dersom lyden kjem brått på, hender det at eg skrik til sonen min at han må gøyme seg, før eg rekk å tenkje.
Annonse
Krigen har ikkje berre knust husa. Den har laga sår i sjela på folk. Krigsminna set seg i kroppen som traumar.
Likevel blir den unge, muslimske legen verande i Homs. Ho har ein jobb å gjere. Ho har ikkje samvit til å reise.
Knuser hjarta
«Susanna», derimot, vil dra. Ho har fått studieplass i Russland.
– Homs kan aldri bli heime igjen. Eg hatar byen slik han er blitt no, seier ho.
– Å gå gjennom dei utbomba områda knuser hjarta mitt.
Det var far hennar som var sjåfør for meg. Det var barndomsheimen til Susanna eg såg restane av i ruinane.
Annonse
Dei var heldige, trass alt, seier ho. Familien hadde ei anna leilegheit dei kunne flytte til. Men også denne måtte evakuerast då krigen var på det verste. Så snart det var mogleg reiste faren tilbake for å halde vakt. Han sov der kvar natt i eit år for å hindre at huset vart plyndra. Fleire andre familiefedre gjorde det same.
– Når husa sto opne, utan dører og vegger, kunne folk berre gå inn og forsyne seg, forklarer ho.
Familien var blant dei første som flytte tilbake.
– Det var som å bu blant spøkjelse. Her var ingen lydar, ingen aktivitet. Berre stille.
Susanna kan ikkje tenkje seg å flytte tilbake til Homs.
– Krigen har sendt meg vekk. Eg føler ingen band til byen. Ein kan ikkje leve eit normalt ungdomsliv her. Ein berre eksisterer.
Håp
Annonse
Men der er også strimer av håp i ruinane i Homs. På sliten betong har folk måla glade bilete. Med hjelp av litt måling kan blomar vekse opp frå tørre asfalten og sommarfuglar fly over husvegger.
«Back to Homs» står det på ein vegg med store bokstavar i grønt, raudt og gult. Biletet viser folk som kjem tilbake med fly, buss og luftballong.
På ein annan vegg har gatekunstnaren late vindaugskarmen gjere teneste som bryggekant og måla ein gut som sit og fiskar. Og framfor ruinane av det som ein gong var ein staseleg villa, har nokon måla steinane blå og laga ein innstallasjon med små posar i gult, sølv og rosa.
Reportasjeturen til Syria er støtta av Fritt Ord.
