Vart Jesus eigentleg født i ein stall? – Nei, meiner teolog

Denne artikkelen ble først publisert julen 2022.

Vi har akkurat gått inn i jula.

Dei aller fleste har høyrt historia om korleis Jesus blei født i ein «stall».

Teolog og tidlegare høgskulelektor ved NLA Høgskolen, Jan Rantrud, meiner det er feil.

Han kallar det ei misforståing med antisemittiske røter.

Betlehem

På den tida Jesus vart født, forklarar Rantrud, var Betlehem antakeleg berre ei klynge med hus.

Byen fungerte som overnattingsstad for pilegrimsreisande på veg mot det religiøse sentrumet, Jerusalem.

I juleevangeliet les ein om Josef og Maria på veg mot Betlehem.

Dei fleste bibelomsettingar seier det ikkje var «husrom» for dei der.

Det er feil, meiner teologen.

Gjestfridom

Gjestfridom vart på den tida sett på som heilagt.

Å ikkje ta imot reisande var så forbunde med skam at det ville aldri skjedd. I kvart fall ikkje med ei høggravid kvinne, forklarar Rantrud.

Ifølge Bibelen fekk dei plass i huset, men gjesterommet var opptatt. Difor fekk dei overnatte der dei som elles budde der oppheldt seg.

– Så Jesus vart altså ikkje født i ein stall?

– Er det ein ting som er sikkert, er det at Jesus ikkje blei født i ein stall. Stall var eit konsept ein ikkje kjente til i Betlehem. Det næraste ein kom det, var den romerske militærgarnisonen sin hestestall i Jerusalem.

– Kva har det å seie for korleis vi skal lese juleevangeliet?

– Eg skulle ønske denne forteljinga kunne lære oss å ta Jesus inn i heimen, at vi kunne lære oss å opne heimane våre. Det er noko vi må vinne tilbake, seier teologen

Krubba

Rantrud meiner vi også mister eit teologisk poeng som følge av denne «myten».

Han forklarar.

På den tida var det vanleg å bu saman med dyr, og særleg med sauer.

Ein hadde ofte berre eitt rom ein budde i, med eitt møbel som var laga av stein og forma som ei krubbe.

Det var i dette rommet Jesus blei født.

Lamma i Betlehem var offerlam.

Når dei vart født, blei dei sveipt og lagt i denne krubba.

Det same skjedde med Jesus då han vart født.

Det er difor han blir omtala som Guds lam i Det nye testamentet.

Desse offerlamma blei eitt år gamle ført frå Betlehem til Jerusalem via ei fast rute. Der skulle dei ofrast til påske.

Då Jesus var 33 år gammal, på veg mot sin eigen død under påskefeiringa i Jerusalem, gjekk han den same ruta.

Det går med andre ord ein raud tråd gjennom livet til Jesus, ifølge teologen.

Han blir både født og ofra som eit offerlam frå Betlehem.

Ei antisemittisk misforståing

Rantrud trur ideen om at Maria og Josef ikkje fekk plass i noka hus, er eit resultat av antisemittiske haldningar som breidde om seg i seinantikken.

– Det var noko ein ville spreie for å vise at jødane var så stygge mot folk at dei avviste ei høggravid kvinne, og forviste ho til ein stall, seier han.

Teologen meiner ein må revurdere omsettinga av «husrom» fordi den bygger på denne «myten».

– Å skrive at det ikkje var «husrom» gir inntrykk av at Josef og Maria blei avvist i døra av heile byen. Det var ikkje tilfelle. Det var noko av det styggaste du kunne gjere.

– Ei mykje betre omsetting ville vore å seie at det ikkje var plass på «gjesterommet». Å omsette ordet i grunnteksten med «husrom» er i beste fall kunstig.

Bibelselskapet

Bibelselskapet jobbar i desse dagar med ei ny omsetting av Bibelen som skal lanserast i 2024.

Dagen har spurt om dei vurderer å omsette «husrom» annleis i den nye revisjonen.

Generalsekretæren, Øyvind Haraldseid, skriv i ei melding at det greske ordet som er omsett med «husrom», katalyma, vart nøye vurdert ved omsettinga som kom ut i 2011.

Då kom dei fram til at ordet «gjesterom» gav for mange moderne assosiasjonar.

– Både i Septuaginta (jour. anm. ein gresk versjon av Det gamle testamentet frå antikken) og i Det nye testamentet viser ordet til ein overnattingsstad for folk på vandring, enten det er menneske eller Gud. Difor blei det opne uttrykket «husrom» valt, skriv Haraldseid til Dagen.